Lê Nguyễn
22/12/2021
Lời tác giả: Đây chỉ là những ký ức vụn được ghi chép theo trí nhớ về những con người và sự kiện nay thuộc về một quá khứ đã xa. Mục đích duy nhất của người viết là kể lại những gì mắt thấy tai nghe, hoặc những gì bản thân mình đã trải qua vào các thập niên 1980-1990, nhằm giúp cho các bạn trẻ có được một chút nhận biết về một thời kỳ đất nước còn trải qua nhiều khó khăn, gian khổ… Trân trọng
***
(tiếp theo)
Do sau tháng 4.1975, nhiều doanh
nghiệp làm ăn có hiệu quả tại Sài Gòn vẫn còn cơ sở sản xuất hoạt động tốt nên
các chủ doanh nghiệp này được tập hợp trong một tổ chức có tên là Ban Liên lạc
Công thương, tiền thân của Sở Thương nghiệp và Sở Công nghiệp sau này. Người đứng
đầu ban này vào năm 1982 có bí danh là Ba Nam (Trần Minh Triết), vị thứ như một
Giám đốc Sở.
Để thực hiện kế hoạch thử nghiệm
làm ăn với hai thị trường tư bản trên, Ban Ban Liên lạc Công Thương được phép thành
lập “Công ty XNK trực dụng Ficonimex” trụ sở nằm gần cuối đường Nam kỳ khởi
nghĩa, quận I TPHCM, với thành phần Ban Giám đốc khá thoáng: Giám đốc là ông
Đinh Xáng, trước 1975 từng giảng dạy tại trường Đại học Chính trị-Kinh doanh Đà
Lạt, đồng thời là một chuyên gia lâu năm về ngành dệt. Trong 3 Phó Giám đốc của
công ty thì ngoài ông Đỗ Như Công là Phó Giám đốc Tổ chức, ông Phùng Văn Quý
làm Phó Giám đốc Kế hoạch, ông Trần Văn Bảy làm Phó Giám đốc Sản xuất-Kinh
doanh.
Song song với Ban LLCT, tổ chức
Liên hiệp xã thành phố mà người đứng đầu có bí danh Ba Tiết, cũng không chịu là
người đi chậm. Họ thành lập “Công ty XNK trực dụng Direximco” với chức năng và
hoạt động giống như Ficonimex, trụ sở đặt tại đường Hai Bà Trưng.
Trước 1975, và kể cả thập niên 1980,
quận 5 TPHCM là nơi tập trung các nhà tư sản người Hoa có nhiều vốn liếng và
kinh nghiệm làm ăn. Tuy cuộc truy đánh tư sản mại bản vào nửa sau thập niên
1970 có làm cho giới thương nhân ở đây bị thiệt hại nặng nề, song vẫn còn một số
nhà tư sản từng có mối quan hệ mật thiết với Mặt trận DTGPMNVN trước năm 1975.
Nhờ vậy mà UBND Quận 5 được lãnh đạo thành phố cho phép thành lập Công ty XNK
Cholimex hoạt động song hành với hai công ty Ficonimex và Direximco.
Xét về tầm vóc và hiệu quả hoạt động
thì Direximco được xem là thành công hơn cả. Danh tính ông Giám đốc công ty là
Lâm Tư Quang, song mọi người vẫn gọi ông bằng cái bí danh quen thuộc là Ba
Toàn. Phụ tá ông Ba Toàn là ông Lưu Vinh, một người Hoa có tài kinh doanh và
không ít người cho rằng phần lớn sự thành công ban đầu của công ty đến từ hai
bàn tay của ông Lưu Vinh.
Ưu thế của hai vị lãnh đạo người
Hoa ở công ty Direximco thể hiện ở mối quan hệ giữa họ với các doanh nghiệp
Hong Kong – Singapore mà phần lớn cũng nằm trong tay các người Hoa. Hoạt động của
họ làm thay đổi hẳn bộ mặt thành phố, từ sự lầm lì, xơ cứng, trở thành sôi nổi
và nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Ấn tượng nhất là những lúc tàu chở hàng nhập khẩu
cập bến. Chỉ riêng các cối sợi là nguyên liệu cho ngành dệt, công ty Direximco
phải huy động toàn bộ xe cơ giới, mượn thêm của các cơ quan khác, chạy nườm nượp
từ cảng Sài Gòn về kho từ sáng cho đến nửa đêm mới hết hàng.
Sau 1975, những công ty dệt lừng
lẫy một thời tại miền Nam như Vinatexco, Vimytex …. chỉ hoạt động cầm chừng.
Song từ năm 1982, nguồn nguyên liệu sợi do mô hình XNK mới mang về đã vực dậy
ngành công nghiệp dệt bị bế tắc từ lâu, hình thành nên Liên hiệp xí nghiệp dệt
Hồng Gấm với hơn 40 xí nghiệp thành viên và khu dệt Bảy Hiền với hàng trăm xưởng
dệt tư nhân của đồng bào từ các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi vào Sài Gòn sinh sống
từ thập niên 1960.
Ngành nhựa hoạt động cũng rất mạnh,
nguồn nguyên liệu PE, PP, PVC … được dùng sản xuất túi nhựa, sản phẩm gia dụng
… Riêng hàng tiêu dung nhập khẩu phổ biến có bột ngọt, xi măng, sắt thép ..., ngoài
việc bán trực tiếp cho người tiêu thụ, còn được sử dụng để làm hàng đối lưu với
các địa phương cung cấp nguyên liệu thủy hải sản cho thành phố.
Ngoài ba công ty XNK trực dụng
trên, TPHCM lúc bấy giờ còn có ít nhất hai công ty XNK nữa là công ty Rameico
(Công ty XNK nguyên liệu) và công ty Agrimexco (Công ty XNK Nông nghiệp), còn
nhớ (không chắc lắm) Giám đốc là ông Nguyễn Hữu Hạnh, nguyên Chuẩn tướng VNCH
hoạt động cho bên thắng cuộc từ trước 1975 và Phó Giám đốc là ông Nguyễn Xuân
Phong, từng là Trưởng đoàn đại biểu VNCH tại hội nghị hòa đàm Paris
(1968-1973), từng là trại viên trại cài tạo Long Thành (và một số nơi khác).
Song chỉ một thời gian ngắn sau 1982, ông Phong được xuất cảnh sang định cư tại
Pháp.
Điều đáng tiếc là các nhà lãnh đạo
ở trung ương và địa phương vào những năm đầu tiên của thập niên 1980 đã không
có chung những quan điểm nhất quán trong việc xây dựng một xã hội mới, thống nhất
và hòa bình. Điều này cũng dễ hiểu, vì chiến tranh chỉ mới qua đi, mỗi vùng miền
còn có những khác biệt để có thể phù hợp hoàn toàn với một chính sách chung. Tại
một số địa phương, các nhà lãnh đạo đã áp dụng những hình thức quản lý “thoáng”
như trường hợp của Sài Gòn –TPHCM đã nêu trên.
Song vào tháng 7.1982, ông Tố Hữu,
Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (Phó Thủ tường), đã ký quyết định 113 giải thể
các đơn vị XNK công tư hợp doanh, giao quyền thực hiện lãnh vực này cho các đơn
vị quốc doanh. Mục tiêu chính của quyết định 113 nhằm tập trung việc quản lý
XNK cho một tổ chức duy nhất là Tổng công ty Xuất nhập khẩu IMEXCO, tránh tình
trạng từng công ty đơn lẻ hoạt động dưới sự tổ chức và giám sát của các đơn vị
khác nhau. Tuy nhiên, có lẽ do sự hình thành Imexco chậm hơn dự kiến nên mãi
đúng một năm sau, khoảng tháng 7.1983, quyết định 113 mới được triển khai.
Về mặt nhân sự, tại các công ty
XNK công tư hợp doanh như Direximco, Ficonimex, Cholimex ..., nhân viên biên chế
nhà nước được chuyển về Tổng công ty Imexco, các thành phần khác, hầu hết là
nhân viên hợp đồng, được trợ cấp một khoản tiền bằng khoảng một tháng lương và
… nghỉ việc. Trong số các nhân viên thuộc thành phần nghỉ việc tại công ty
Ficonimex, có người viết bài này, chi tiết về những tháng ngày làm việc ở đây sẽ
được kể về sau.
Tháng 7.1982, sau khi quyết định
113 được ban hành, các giới chức lãnh đạo công ty Ficonimex vẫn bình chân như vại,
họ chờ số phận của công ty được định đoạt. Điều này cũng dễ hiểu, vì Giám đốc
và hầu hết Phó Giám đốc của công ty không phải là cán bộ nhà nước, khó có khả
năng cứu vãn tình thế. Trong khi đó, tình hình ở công ty Direximco lại khác hẳn.
Ông Giám đốc Ba Toàn (Lâm Tư Quang) đã sớm ứng phó với tình thế bằng việc tìm một
khu vực ít dân cư song không xa thành phố, mua đất tư nhân, xây dựng một cơ
ngơi mới có tên là Xí nghiệp chế biến hàng xuất khẩu Cầu Tre, mọi người thường
gọi tắt là Xí nghiệp Cầu Tre.
Vì thế, một năm sau (7.1983), khi
quyết định 113 được triển khai thì gần như toàn bộ công nhân viên của Công ty
XNK công tư hợp doanh Direximco đã trở thành công nhân viên Xí nghiệp Cầu Tre,
là một trong hai xí nghiệp chế biến hàng xuất khẩu lớn nhất thành phố lúc bấy
giờ (xí nghiệp kia là Xí nghiệp Đông lạnh 1, giám đốc là ông Mười Hưng). Cả hai
xí nghiệp này đều trực thuốc Tổng công ty XNK Imexco. Trong cuộc sống đầy thăng
trầm của mình, bản thân người viết bài này cũng đã có hai năm gắn bó với xí
nghiệp Cầu Tre, chi tiết sẽ xin được kể sau.
Riêng về công ty Cholimex, sự giải
thế hình thức công tư hợp doanh đã được UBND quận 5 giải quyết bằng cách biến
nó thành Công ty cung ứng hàng xuất khẩu quận 5, không còn chức năng xuất khẩu
trực tiếp, mà chỉ cung ứng hàng xuất khẩu cho Tổng công ty Imexco. Mô hình này
nhanh chóng phát triển tại các quận huyện khác, ít lâu sau, hầu như quận huyện
nào cũng có công ty cung ứng hàng xuất khẩu cho địa phương mình, ví dụ quận Tân
Bình có Công ty Tanimex, quận 3 có công ty Trilimex….
(còn tiếp)
Phần 1
◾◾◾◾◾
Trí Nhân Media
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét