10/12/2021
Trong diễn văn khai mạc hội nghị,
Tổng thống Joe Biden nói hội nghị không nhằm khẳng định nền dân chủ của một quốc
gia nào đó là hoàn hảo, mà nhằm “phục hồi nền dân chủ” và thảo luận những cách
thức để củng cố các định chế dân chủ. Ông cũng thừa nhận nền dân chủ Hoa Kỳ đang
đối mặt nhiều thách thức nhưng ông cho rằng thế giới đang đi vào một điểm chuyển
hóa (inflection point) trong cuộc tranh đua giữa dân chủ và độc tài. “Theo
quan điểm của tôi, sự lựa chọn của chúng ta tại thời điểm này sẽ quyết định về
căn bản phương hướng mà thế giới sẽ vận hành trong những thập niên sắp tới”, ông
nói.
Cho rằng, “nền dân chủ cần có những
chiến sĩ bảo vệ”, ông Biden cam kết làm việc với Quốc hội Mỹ để đầu tư vào cuộc
phục hồi dân chủ ở nước ngoài. Theo thông tin của Tòa Bạch Ốc, chính quyền
Biden sẽ đầu tư khoảng $424 triệu vào việc hỗ trợ các tổ chức truyền thông độc
lập ở nước ngoài, đấu tranh chống tham nhũng, thúc đẩy công nghệ và bảo vệ các
cuộc bầu cử công bằng. Hoa Kỳ cũng sẽ đấu tranh chống lại “chủ nghĩa chuyên chế
kỹ thuật số” (digital authoritarianism) bằng cách gia tăng kiểm soát việc xuất
cảng các công nghệ mà các nhà nước chuyên chế sử dụng để giám sát người dân.
Ông Biden không né tránh những vấn
đề đối nội, hay những khiếm khuyết ngày càng bộc lộ rõ của nền dân chủ Mỹ. “Ở đây,
ở Hoa Kỳ chúng ta cũng như mọi người khác, đều biết rằng phục hồi nền dân chủ và
củng cố các định chế dân chủ là một nỗ lực thường xuyên… Dân chủ không ngẫu nhiên.
Chúng ta phải bảo vệ nó, chiến đấu cho nó, củng cố nó và phục hồi nó”, ông nói.
Theo ông Biden, “nền dân chủ Hoa
Kỳ là một cuộc chiến đấu liên tục, đang diễn ra để thực hiện những lý tưởng cao
đẹp nhất và hàn gắn những sự chia rẽ của chúng ta; để tuân thủ những tư tưởng lập
quốc đã được khẳng định trong Tuyên Ngôn Độc Lập”.
Ông cũng cảnh báo các chính phủ độc
tài chuyên chế “đang tìm cách thúc đẩy quyền lực của họ, xuất cảng và mở rộng ảnh
hưởng ra khắp thế giới và biện minh rằng các chính sách đàn áp của họ là cách
thức có hiệu quả hơn thể chế dân chủ trong việc xử lý những thách thức của ngày
hôm nay”. Trong khi đó, nỗi bất mãn của người dân khắp thế giới đối với các chính
phủ dân chủ đang ngày càng tăng vì họ cảm thấy các chính phủ đã thất bại trong
việc đáp ứng yêu cầu của người dân.
***
Tuy ông Biden không chỉ đích danh
các chính phủ độc tài, nhưng từ lúc Mỹ công bố kế hoạch tổ chức hội nghị hồi đầu
Tháng Mười Một, các chính phủ Nga và Trung Quốc đã không tiếc lời lên án ý tưởng
của Mỹ là “điên rồ”, là “trò hề” và tổ chức những chiến dịch công kích quyết liệt
trên truyền thông và mạng xã hội.
Mới tuần trước, Trung Quốc tổ chức
rầm rộ Diễn đàn Dân chủ Quốc tế (International Forum on Democracy) tại Bắc Kinh
như là một đối cực của hội nghị Thượng đỉnh về Dân chủ của ông Biden, với mục đích
lên án các khiếm khuyết của thể chế dân chủ ở Hoa Kỳ và phương Tây, đồng thời
quảng bá cái gọi là “dân chủ xã hội chủ nghĩa” kiểu Trung Quốc như là một mô
hình thay thế, có hiệu quả hơn, đáp ứng được nguyện vọng của người dân các nước
đang phát triển.
Hôm Chủ Nhật, 5 Tháng Mười Hai, Bộ
Ngoại giao Trung Quốc phát hành một báo cáo phê phán tình trạng dân chủ ở Mỹ, nói
rằng không nên sử dụng một “thước đo” duy nhất để đo lường các hệ thống chính
trị đa dạng trên thế giới. Báo cáo nêu bật vụ bạo loạn ngày 6 Tháng Giêng 2021
tại Điện Capitol như là một minh chứng cho sự sụp đổ của thể chế dân chủ Mỹ. “Những
tiếng súng và trò hề trên đồi Capitol đã phơi bày hoàn toàn những gì bên dưới bề
ngoài hào nhoáng của nền dân chủ kiểu Mỹ”, báo cáo viết; và cho rằng Mỹ là “một
nước mà đồng tiền quyết định mọi chuyện,” là nơi “chứng tê liệt chính trị đã thâm
căn cố đế” làm cho việc điều hành của chính phủ không thực hiện được”. Trên mạng
Twitter, hàng loạt quan chức, nhà báo Trung Quốc liên tục đăng bài lên án nền dân
chủ Hoa Kỳ “đầy khiếm khuyết,” “bị đồng tiền dẫn dắt,” “bị chia rẽ và đối lập sâu
sắc”…
Bà Maria Zakharova, phát ngôn
viên Bộ Ngoại giao Nga, có những phát biểu tương tự: “Hoa Kỳ tự nhận có quyền
quyết định ai đáng được coi là nền dân chủ, ai không đáng. Thật nực cười. Tôi
cho rằng đó là một thứ bệnh hoạn, do tình trạng dân chủ và nhân quyền ở Mỹ và
phương Tây nói chung”.
Hai đại sứ tại Mỹ của Trung Quốc,
ông Tần Cương (Qin Gang) và của Nga, ông Anatoly Antonov đã viết chung một bài ý
kiến (op-ed) trên trang bảo thủ The National Interest phê phán hội nghị của ông
Biden là đạo đức giả và bá quyền.
Bắc Kinh và Moscow tức tối vì không
được mời dự hội nghị Thượng đỉnh về Dân chủ của ông Biden, trong khi các “kẻ thù”
của họ như Đài Loan và các nước nhỏ vùng biển Baltic, lại được chào đón.
***
Ngay các tổ chức nghiên cứu và
nhiều quan chức của Hoa Kỳ cũng thừa nhận nền dân chủ Mỹ đang bị thách thức
nghiêm trọng bởi tình trạng chia rẽ về chính trị, bất bình đẳng sắc tộc, các hạn
chế quyền bầu cử và chủ nghĩa cực đoan nội địa cùng nhiều vấn đề khác. Nhiều nhà
hoạt động thúc giục Tổng thống Biden quan tâm nhiều hơn tới các vấn đề trong nước
trước khi hướng sự chú ý ra nước ngoài. “Bạn không thể là người chữa cháy toàn
cầu trong lúc nhà bạn đang rực lửa,” ông Cliff Albright, Giám đốc điều hành Quỹ
Black Voters Matter Fund ở Atlanta, nhận xét.
Được khích lệ bởi tuyên bố sai lầm
của cựu Tổng thống Donald Trump rằng “cuộc bầu cử năm 2020 bị gian lận”, các
phong trào cực đoan nội địa phản dân chủ nở rộ, các đạo luật hạn chế quyền bầu
cử của cử tri đã được ban hành ở 19 tiểu bang trong năm nay là những ví dụ nổi
bật về tình trạng thoái hóa của nền dân chủ Mỹ hiện nay.
Ông Michael J. Abramowitz, Chủ tịch
Freedom House, một tổ chức nghiên cứu phi đảng phái, nghiên cứu về nhân quyền và
dân chủ toàn cầu, thừa nhận nước Mỹ đang đi trên một con đường gập ghềnh, nền dân
chủ Mỹ bị đánh giá là “khiếm khuyết”, “thụt lùi” (backsliding) nhưng ông cho rằng,
thiếu sót ở trong nước không ngăn cản nước Mỹ quảng bá các giá trị cốt lõi về dân
chủ và nhân quyền ra toàn cầu, nơi các thể chế độc tài và dân túy đã mở rộng ảnh
hưởng trong những năm gần đây. “Không có sự dấn thân và lãnh đạo của nước Mỹ, sự
nghiệp dân chủ sẽ không thăng tiến được. Ai sẽ làm chuyện đó?” ông Abramowitz nói
với báo The
New York Times.
Hội nghị Thượng đỉnh về Dân chủ đang
diễn ra có thể là hoạt động đầu tiên của chính quyền Biden trong nỗ lực khôi phục
nền dân chủ trên thế giới. Chính quyền Biden có thể sử dụng hội nghị để thiết lập
các kế hoạch dài hạn để làm việc với các nước khác – các quốc gia cũng đang đối
mặt với những thách thức tương tự, chẳng hạn như sự trỗi dậy của phong trào dân
túy cực hữu ở Thổ Nhĩ Kỳ và Hungary. “Nền dân chủ Hoa Kỳ ở trong nước và nền dân
chủ toàn cầu ở nước ngoài đang hết sức cần có một chiến lược, một sự cải thiện,
bởi vì cả hai đang bị suy thoái rất nhanh,” bà Rachel Kleinfeld – nhà nghiên cứu
cao cấp của Carnegie Endowment for International Peace, một tổ chức nghiên cứu
lớn ở Washington nhận định.
Một khía cạnh khó hiểu của hội
nghị là danh sách khách mời tham dự – yếu tố có thể ảnh hưởng tiêu cực tới nỗ lực
đoàn kết các quốc gia cùng chí hướng (like-minded) cho công cuộc phục hồi nền dân
chủ toàn cầu. Vẫn chưa rõ Tòa Bạch Ốc dựa vào các tiêu chuẩn như thế nào để lập
danh sách khách mời hoặc để định nghĩa thế nào là một nền dân chủ. Nhiều nước được
mời dự hội nghị, hoặc thiếu vắng các định chế dân chủ hữu hiệu, hoặc kém cỏi về
thành tích nhân quyền như Philippines, Pakistan, Georgia, Nigeria, Ai Cập,
Saudi Arabia và UAE… trong khi một số nước được coi là đối tác chiến lược của Mỹ
và phương Tây trong cuộc chiến chống độc tài chuyên chế Trung Quốc lại bị gạt
ra ngoài danh sách, như Singapore.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét