VNTB
19-7-2016
(VNTB) - Nếu lật ngược thời gian để thử tìm kiếm “tân đồng chí X”, thời điểm
Formosa bắt đầu tìm đến Việt Nam thì vào giai đoạn 2008 tới năm 2013, người có
vai trò chính trong việc quản lý ngành là ông Hoàng Trung Hải.
Chỉ trong nửa tháng, sau khi chính quyền Việt Nam buộc phải
công bố Formosa là thủ phạm gây ra vụ thảm họa môi trường cho biển Việt Nam,
hàng loạt bê bối liên quan công ty này tiếp tục bị phanh phui. . Những thiệt hại
ghê gớm đã và đang tiếp tục tàn phá môi trường biển, ảnh hưởng lên đời sống người
dân mỗi ngày trong khi “yếu tố Trung Quốc” của Formosa Hà Tĩnh bị hòa lẫn cùng
yếu tố xâm lược bởi các hành động khiêu khích trắng trợn và thô bạo của chính
quyền Trung Quốc đối với ngư dân Việt Nam ngày càng gia tăng với mật độ ngày
càng nhiều hơn, mức độ nghiêm trọng cao hơn đã khiến người dân Việt Nam khắp
nơi trên cả nước khó có thể chấp nhận ngồi yên.
Các cuộc xuống đường biểu thị sự bất mãn do việc Chính phủ cố
ý bưng bít trước và sau khi công bố thông tin cùng thông điệp yêu cầu đóng cửa
nhà máy của Formosa về cơ bản vẫn chỉ giới hạn ở ý nghĩa bảo vệ môi trường,
nhưng hiện nay đã vượt ra khá xa đối với ý nghĩa tác động xã hội. Khi mà kèm
theo đó là các nguyên nhân thảm họa được chỉ ra có trách nhiệm liên đới rất lớn
của quan chức chính quyền địa phương và cả Chính phủ. Việc trấn áp dã man của
chính quyền đối với những người xuống đường biểu tình đòi truy tố Formosa cũng
không còn thuần túy vì nỗi lo bất ổn an ninh.
Hãy thử bắt đầu bằng cách hệ thống các điểm chính xung quanh
vụ Formosa để xem bản chất các hành động hiện nay là gì?
Những câu hỏi và trả lời xung quanh đại loại như Formosa là
ai? Tiến trình xuất hiện tại Việt Nam thế nào? Đầu tư ra sao? Gây hại những gì
? .v.v. không cần phải đưa ra thêm vì trên mạng đã quá nhiều và quá đủ. Trong
phạm vi bài viết này chỉ xin tóm tắt mấy vấn đề: Formosa là Doanh nghiệp Trung
Quốc, đầu tư vào Việt Nam bằng một khu công nghiệp do chính Formosa lập qui hoạch
và trực tiếp làm chủ đầu tư. Vấn đề cần xem xét là các uẩn khúc phía sau vụ đầu
độc môi trường biển Việt Nam và các ảnh hưởng liên quan tới chính trị, xã hội
Việt Nam hiện nay và nếu có thể là tương lai ra sao ? Ai chịu trách nhiệm chính
và đúng sau Formosa?
Tất cả các cấp chính quyền TW đều biết !
Hiện nay, có vẻ như dư luận truyền thông nhà nước đang tập
trung vào việc chỉ ra mọi trách nhiệm pháp lý liên quan đến Formosa là lỗi của
các cơ quan công quyền địa phương Hà Tĩnh. Từ quy trình lập dự án, cấp phép đến
quản lý đều liên tục bị phanh phui các sai phạm mà quan chức địa phương cấp Tỉnh
là thủ phạm.
Thế nhưng, sự thật có đúng như vậy hay không?
Bất cứ ai am hiểu chút ít về cấu trúc hoạt động quản lý nhà
nước nói chung và Việt Nam nói riêng đều biết rằng: Chính quyền trung ương luôn
quản lý và theo dõi chặt chẽ các ngành, các vùng kinh tế trọng điểm cả nước. Ở
Việt Nam, các nhà thầu xây dựng khi muốn tham gia bất cứ một dự án nào thì việc
đầu tiên phải nghĩ đến là “tiếp cận ai và ở đâu mới là mục tiêu cần tiếp cận để
có thể thắng thầu”. Nghĩa là phải biết rõ cấp nào có ảnh hưởng đủ để tác động đến
ngay cả công việc bình thường nhất là làm thuê cho dự án.
Trước khi Formosa vào Việt Nam, vùng cửa biển Vũng Áng và
hàng ngàn hecta đất của khu công nghiệp (KCN) Vũng Áng hiện nay nằm trong nhóm
qui hoạch “Vùng cảng biển thủy sản miền Trung” và “vùng diện tích nông nghiệp”
trong qui hoạch các vùng kinh tế cả nước và chiến lược an ninh lương thực tầm
nhìn 2030 từ cách đây hơn chục năm về trước, khi mà cuộc “cách mạng các khu
công nghiệp” bùng phát khắp nơi bắt đầu lộ ra những bất cập cũng như tác động
ghê gớm tới cấu trúc sử dụng đất ở Việt Nam. Có nghĩa là không hề có qui hoạch
KCN Vũng Áng - tức KCN Formosa ngày nay trong qui hoạch tầm nhìn 2030. Việc
hình thành một KCN lớn, hoạt động kinh doanh lại là công nghiệp nặng là hoàn
toàn do Formosa đề xuất bằng hồ sơ báo cáo như các dự án đầu tư ngoài quốc
doanh thông thường. Dự án KCN Vũng Áng chỉ không bình thường khi tổng mức đầu
tư ban đầu được đưa ra là hơn 10 tỷ dollar Mỹ kim, lọt vào top những dự án có
qui mô vốn hàng đầu của cả nước. Sau đó nâng lên tới hơn 20 tỷ dollar như hiện
nay.
Một khu công nghiệp mới hoàn toàn, được điều chỉnh bổ xung
vào bản đồ qui hoạch kinh tế tầm nhìn tới 2030 và với mức đầu tư hàng top trong
các vùng kinh tế đương nhiên xuất hiện trên bản đồ các vùng kinh tế trọng điểm
mà không chỉ Chính phủ mới có. Nói cách khác là cả Văn phòng Nhà nước, TW Đảng
CSVN và Bộ chính trị cũng biết. Tất nhiên, Chính phủ mới là cơ quan quản lý trực
tiếp chính thức ở cấp Trung ương. Mọi đề xuất liên quan dự án dạng này phải được
cơ quan cấp Chính phủ xem xét và chấp thuận. Câu chuyện nói UBND Tỉnh Hà Tĩnh
vượt quyền hay có những sai phạm trong quá trình cấp phép, quản lý đều chỉ là
cái phần ngọn khi nó được chứng minh bằng các chữ ký, con dấu người thừa hành
trên giấy tờ. Cứ điểm lại thông tin hàng loạt các quan chức và cả “tứ trụ triều
đình” đều ghé thăm KCN Vũng Áng không chỉ một lần thì sẽ thấy điều này không có
gì để nghi ngờ.
Nếu để ý một chút, xét về mặt trách nhiệm hành chính trong
thủ tục cấp phép và các sai phạm đều xảy ra trong nhiệm kỳ trước, nhiệm kỳ mà
Chính phủ dưới sự dẫn dắt của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng lúc còn đương nhiệm gắn
liền với tham nhũng - vấn nạn mà cả TW Đảng CSVN và Chính phủ mới do ông Nguyễn
Xuân Phúc vừa lên đều có những thông điệp mạnh mẽ sẽ tấn công một cách triệt để.
Vậy tại sao bộ máy Chính phủ mới do ông Nguyễn Xuân Phúc mới
lên thay lại có vẻ không muốn truy cứu sâu theo hướng này mà chỉ tập trung dồn
vào chính quyền địa phương ?
Cú đặt cược mạo hiểm
Điều rất rõ ràng: Nếu tập trung truy cứu trách nhiệm liên
quan bộ máy Chính phủ nhiệm kỳ trước, sẽ không khó khi tìm ra các bằng chứng đi
đêm mà Formosa đã thực hiện để các thủ tục lẫn ưu đãi mà các doanh nghiệp khác
nằm mơ cũng không thể có. Khi đó, ông Nguyễn Xuân Phúc không chỉ dễ dàng xây dựng
được uy tín trước dân mà đồng thời có thể loại bỏ đáng kể những lãnh đạo thuộc
phe cánh cũ mà chắc chắn ông không hề vui vẻ hay tin cậy trong bộ máy mới do
ông đứng đầu.
Sẽ không có lý giải nào thuyết phục hơn ngoài mối nghi vấn
có một liên quan nào đó đã khiến ngay cả Chính phủ đương nhiệm cũng có vấn đề
trong việc làm rõ các trách nhiệm liên quan đối với Formosa. Tất cả các diễn biến
trong thời gian gần ba tháng “điều tra” cho thấy chính quyền Hà Nội biết rất sớm
Formosa là thủ phạm. Việc kéo dài thời gian công bố không ngoài mục đích là để
tìm phương án xử lý sao cho có thể hạn chế thấp nhất các ảnh hưởng liên quan tới
bộ máy nhân sự TW về mặt thủ tục vẫn chưa chính thức, nếu không nói là bất hợp
pháp khi cuộc bầu cử được tiến hành ngược là “ê kíp cũ bầu cho lãnh đạo mới”.
Giaỉ pháp bất chấp mọi trình tự và nguyên tắc pháp lý khi chấp nhận cho Formosa
bồi thường 500 triệu dollar là một mức giá hết sức tượng trưng so với thiệt hại
mà nó gây ra, cho thấy chính quyền Hà Nội chọn phương án che giấu những vấn đề
uẩn khúc nào đó khả dĩ “đụng chạm” tới uy tín và hình ảnh của một vài nhân vật
nào đó mà ngay cả TW Đảng cũng chưa đủ sức đụng vào, tương tự như câu chuyện “đồng
chí X” trước đây. Nói cách khác, sau khi ông Dũng nghỉ thì nội bộ chính quyền
TW vẫn còn và xuất hiện một “đồng chí X” mới, đặt ra thách thức khó khăn khiến
Đảng CSVN và cả Chính phủ mới của ông Nguyễn Xuân Phúc đành phải mạo hiểm đặt
cược uy tín trước dân khi xử lý Formosa.
Cú “đặt cược” này quá rõ vì trong khi với một bộ máy vừa lên
được vài tháng. Dù ít nhiều còn lúng túng nhưng không thể có chuyện “vô tình”
hay vì một lý do “nhân đạo” khi Chính phủ tự quyết định dàn xếp con số 500 triệu
dollar từ Formosa mà bất cứ ai cũng biết là hành động trái luật. Phản ứng của
người dân, giới trí thức và rất nhiều các quan chức có chút ít lương tâm, những
vụ kiện manh nha đang được chuẩn bị là bằng chứng rõ ràng rằng uy tín của Chính
phủ do ông Nguyễn Xuân Phúc lãnh đạo sẽ bị tổn hại nghiêm trọng nếu không nói
là mất trắng qua quyết định đầy tai hại này.
“Tân đồng chí X” là ai?
Nếu lật ngược thời gian để thử tìm kiếm “tân đồng chí X”, thời
điểm Formosa bắt đầu tìm đến Việt Nam thì vào giai đoạn tháng 10/2008 đến tháng
02/2009, “Đồng chí X” giữ vai trò Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ TN&MT lúc đó là
ông Phạm Khôi Nguyên. Còn đương kim Bộ trưởng Bộ Tài nguyên & Môi trường Trần
Hồng Hà hiện nay lúc đó là Thứ trưởng của Bộ này chỉ 4 tháng rồi được điều về
làm Phó Bí thư Tỉnh ủy Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Tháng 07/2010, ông được điều về
lại vị trí Thứ trưởng Bộ TN&MT, lúc này Bộ trưởng là ông Nguyễn Minh Quang
- một cán bộ Đảng thuần túy. Tới tháng 04/2016 thì ông Hà lên giữ chức Bộ trưởng
TN&MT trong thành phần Chính phủ của ông Nguyễn Xuân Phúc. Vào thời điểm
ông mới lên Thứ trưởng (lần 1) cũng là giai đoạn mà Formosa trình dự án và được
cấp phép đầu tư. Việc ông được điều chuyển vào Bà Rịa – Vũng Tàu khó nói được
có liên quan gì với nhau hay không, nhưng có nguồn tin nói rằng: Hồ sơ của
Formosa đã tùng “bị làm khó” tại Bộ TN&MT ngay khi trình báo cáo Tiền khả
thi. Nhưng khi ông Trần Hồng Hà từ Bà Rịa – Vũng Tàu quay về Hà Nội thì trong
vòng không đầy một năm, hồ sơ Dự án khả thi của Formosa đã gần như hoàn tất.
Như vậy, riêng vụ Formosa và các thủ tục liên quan môi trường gần như không có
dấu ấn của ông ở giai đoạn cấp phép và đầu tư. Là cơ quan Bộ chịu trách nhiệm
chính trong vụ Formosa xả thải, nhưng ông Trần Hồng Hà khá kín tiếng, rất ít
phát biểu hay có câu trả lời nào rõ ràng. Vai trò, trách nhiệm quản lý trực tiếp
liên quan giai đoạn cấp phép và đầu tư cho Formosa của Bộ TN&MT thuộc về
hai cựu Bộ trưởng là ông Phạm Khôi Nguyên và ông Nguyễn Minh Quang.
Về phía Văn phòng Chính phủ, giai đoạn 2008 tới năm 2013,
người có vai trò chính trong việc quản lý ngành là ông Hoàng Trung Hải. Khi
Formosa bắt đầu trình Báo cáo tiền khả thi thì ông Hải đang là Bộ trưởng Bộ
công nghiệp (2002-2007), đương nhiên một dự án về ngành luyện kim phải qua cửa
ông đầu tiên. Từ tháng 8/2013 đến nay, ông Hải là Phó thủ tướng phụ trách kinh
tế ngành, vị trí được xem như quyền lực chỉ thua Thủ tướng và nắm giữ vai trò
phụ trách chính của Chính phủ với hầu hết các ngành kinh tế quan trọng. Ông Hải
cũng là người có nhiều phát ngôn ủng hộ Formosa nhiều nhất, mạnh mẽ nhất cho tới
khi xảy ra vụ xả thải đầu độc môi trường biển Việt Nam. Về ông Hoàng Trung Hải,
cũng phải nói thêm một chút là giai đoạn khi đang còn là Bộ trưởng Bộ công nghiệp,
chuẩn bị lên Phó thủ tướng thì cũng là giai đoạn ông bị tố cáo khai man lý lịch.
Ban bí thư TW Đảng đã lập Tổ kiểm tra, xác minh ông Hải có gốc là người Hoa,
không đúng như trong lý lịch tự khai. Nhưng sau đó mọi việc rơi vào im lặng và
ông vẫn yên ổn ở vị trí Phó thủ tướng phụ trách kinh tế, UV TW Đảng. Tới tháng
2/2016 ông Hải được bầu vào Bộ chính trị, được Bộ chính trị phân công làm Bí
thư Thành ủy Hà Nội.
Mặc dù từng là Phó thủ tướng phụ trách kinh tế ngành, là người
quản lý và chỉ đạo liên tục với hầu hết các bước thủ tục cho dự án của Formosa
trước đây, nhưng ông Hoàng Trung Hải hoàn toàn im lặng trong suốt thời gian xảy
ra vụ Formosa. Phía truyền thông cũng có vẻ như vẫn bị một bức tường vô hình chặn
đứng các thông tin nhạy cảm ở cấp Chính phủ và Bộ chính trị.
Vòng xoáy Formosa và viễn cảnh xã hội Việt Nam chính thức đi
vào rối loạn vì bạo lực
Thực tâm mà nói, đã có lúc tôi có ý nghĩ về những điều “giá
như” không bao giờ có trong chế độ Việt Nam hiện nay. Đó là giá như sau khi bất
chấp cả Hiến pháp để đẻ ra đứa con trồi ngược mang tên “Bầu cử”, TW Đảng CSVN
và Chính phủ của ông Nguyễn Xuân Phúc có một giải pháp ứng xử khôn ngoan hơn,
nhân văn hơn thì có thể đã không có người dân bị đánh đập dã man khi xuống đường
phản đối Formosa. Giá như Đảng CSVN cương quyết và cứng rắn hơn với Trung Quốc
như cứng rắn với người dân thì tiền của và sinh mạng ngư dân không phải trả giá
đắt đến như thế, an nguy của đất nước không rơi vào tình cảnh đen tối tới mức
như bây giờ. Giá như… giá như..(!) Khi tôi chia sẻ suy nghĩ này với vị cán bộ mới
về hưu, ông bật cười và hỏi tôi: Sao chú không nói “giá như không có ĐCSVN luôn
đi?”. Tôi cũng đành cười cho qua mà không biết trả lời ông thế nào.
Chỉ biết rằng: Nếu có bản lĩnh chính trị thật sự, chính quyền
Việt Nam đã có rất nhiều lựa chọn trong vụ Formosa thay vì chọn cách vừa non nớt,
vừa thô bạo nếu không nói là quay ngược lại với nhân dân, quay ngược lại với lợi
ích đất nước và tự hại mình để người dân bức xúc đến như vậy.
Cuộc chiến đòi đóng cửa Formosa, đòi bồi thường thỏa đáng
thiệt hại đã gây ra và đòi truy tố những quan chức lẫn đối tượng cả gián tiếp
và trực tiếp gây ra thảm họa sẽ không còn điểm dừng cho tới khi mọi yêu cầu của
người dân được thỏa mãn. Nó sẽ tạo ra vòng xoáy xói mòn mọi nỗ lực gây dựng uy
tín lẫn quyền lực hiện có của chế độ.
Chỉ cần vài suy luận đơn giản về vụ Formosa, bất cứ ai cũng
thấy ngay rằng: Tất cả mọi hệ lụy liên quan Formosa sẽ dồn về bộ máy nhà nước
hiện cầm quyền lãnh chịu tất cả.
Nếu tính về kinh tế, khi ra tòa, Formosa chắc chắn phải bồi
thường một giá trị lớn gấp rất nhiều lần con số 500 triệu dollar mà Chính phủ
đã nhận nhằm mục đích cho qua vụ việc. Khi đó, với mức bồi thường lên tới vài
chục tỷ dollar thì chắc chắn Formosa sẽ chọn con đường bỏ của chạy lấy người.
Các khoản nợ đầu tư chưa thanh toán chưa ai biết với công trình mà Formosa để lại
có đủ trả hay không chứ chưa nói đến tiền bồi thường. Trong khi một cuộc chiến
pháp lý khác giữa Formosa liên quan thỏa thuận trị giá 500 triệu dollar sẽ khiến
chính phủ của ông Nguyễn Xuân Phúc khó bề yên ổn.
Nếu nói về chính trị: Với việc chính phủ Đài Loan chỉ ra một
thông điệp chiếu lệ trong khi chính truyền thông Đài Loan công bố thông tin chứng
minh Formosa là thủ phạm trước cả chính quyền Việt Nam gián tiếp thừa nhận
Formosa Hưng Nghiệp tại Việt Nam là của Trung Quốc đại lục. Cùng với cách hành
xử thiếu thận trọng mà chính quyền đã phạm phải qua các hành động trấn áp dã
man không những không thể ngăn chặn người dân đeo đuổi cuộc đấu tranh đòi công
lý phải minh bạch. Tiếp tục trấn áp bằng bạo lực ngày càng nặng như hiện nay,
việc người dân chọn giải pháp dùng bạo lực đáp trả bạo lực sẽ diễn ra trong
tương lai không xa. Một sự rối loạn tất yếu mọi mặt về an ninh, chính trị, xã hội
là điều không thể tránh khỏi.
Với tình hình quan hệ Việt-Trung hiện nay, nếu xem vụ
Formosa như một âm mưu phá hoại có chủ ý một cách thâm độc thì cái giá bỏ ra
vài tỷ dollar của Formosa quá rẻ mạt để đổi lại một hệ lụy cho Việt Nam cả về
kinh tế lẫn chính trị lớn đến như vậy.
“Giận mất khôn”, những ngộ nhận và bế tắc sẽ khiến chính quyền
do Đảng CSVN lãnh đạo sẽ tiếp tục lún sâu vào sai lầm khi đứng trước hai luồng
lốc xoáy là tranh chấp Biển Đông và hoạt động đòi hỏi một xã hội dân chủ đang
ngày càng lớn mạnh và bức thiết hơn bao giờ hết.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét