Trịnh Bình An
14-10-2014
trích từ: "Đọc "Nhảy Múa Để Chết" Của Nguyễn Viện"
.jpg)
Nhận
xét đầu tiên của tôi về “Nhảy Múa Để Chết” là hay.
Đúng
hơn: lâu lắm mới đọc được một cuốn sách hay như thế.
Khi
nói tới cuốn này hay, cuốn kia không hay, ắt ta phải có tiêu chuẩn nào đó để dựa
vào mà so sánh. Một cách vô thức, óc so sánh cuốn sách đang đọc với những cuốn
sách đã đọc, óc – cái computer tuyệt diệu không đợi ta ra lệnh, cứ tự động lục
ra trong kho lưu trữ những cuốn sách tương tự, rồi so đoạn này, đọ đoạn khác,
cuối cùng cho điểm: hay, khá, được, tạm, dở…
Thế
nhưng cái sự tự động cho điểm của óc không đáng cho ta hoàn toàn tin tưởng, bởi
vì - nói theo ngôn ngữ máy tính, óc ta chỉ mới scan qua quyển sách, những data
đưa vào chưa đủ để đánh giá. Cảm nhận của ta, do đó, chưa đủ đúng để đánh giá
cuốn sách là hay hoặc dở.
Có
người sẽ bảo bàn cãi đúng sai làm quái gì, thấy hay là hay, vậy đủ rồi.
Nói
vậy cũng không sai, chả phải cụ Nguyễn Du cũng từng bảo Đoạn Trường Tân Thanh
chỉ là “mua vui cũng được một vài trống canh” đó sao. Riêng tôi, tôi tự cho
mình là một “người đọc có ý thức”, nghĩa là có ý thức về cảm nhận của mình, tôi
tự hỏi nó từ đâu mà có? Nếu như nói cuốn sách này hay, phải biết tại sao hay;
ngược lại, nếu chê sách dở, cũng phải biết tại sao lại dở.
Lý
sự như vậy đã đủ, bây giờ xin mời các bạn cùng đến với “Nhảy Múa Để Chết”.
“Nhảy
Múa Để Chết” có bốn nhân vật chính: một người đàn ông và ba người đàn bà. Người
đàn ông (Tôi) có quan hệ tình dục với cả ba người đàn bà (cô Hai, cô Ba và cô
Tư). Những lời đối thoại ngắn giữa họ với nhau được xen kẽ bằng những lời độc
thoại của nhân vật “tôi”, ngoài ra, còn có lời đối thoại với một số người khác,
công an chẳng hạn ; tất cả tạo nên một câu truyện ban đầu tưởng như rời rạc
nhưng thật ra có sự nối kết liền lạc chặt chẽ với nhau.
Cái
hấp dẫn đầu tiên của “Nhảy Múa Để Chết” là tình dục.
Cái
hấp dẫn một rưỡi: tình dục bất chính.
Một
người đàn ông quan hệ tình dục với ba người đàn bà cùng một lúc cho dù ở thời đại
này vẫn còn là điều không được xã hội công nhận. Dù không ai chính thức là vợ
chồng với ai và cả tất cả đều tự nguyện đến với nhau thì đó vẫn là một quan hệ
không bình thường, thậm chí còn bị cho lài bại hoại, đáng khinh.
Nhưng
đó chính là cái hay của truyện.
Bởi,
ngay bên cạnh cái bại hoại đáng khinh của mối quan hệ mèo mả gà đồng kia còn có
một thứ bại hoại đáng khinh khác, đó là quan hệ giữa cái-gọi-là nhà nước và người
dân. Cái bại hoại đáng khinh của một chế độ ngu xuẩn tàn ác khiến cho cái bại
hoại đáng khinh của một bọn ăn chung ở lộn trở thành chẳng đáng gì; đúng hơn,
còn có vẻ đáng yêu hơn vì ít ra cái nứng tình xét cho cùng vẫn hồn nhiên và ít
tác hại hơn.
Hãy
thử đọc đoạn này xem:
“Cô
Ba bảo: “Không cần thử em cũng biết anh thế nào” Hắn nói: “Ừ , Anh chỉ là một cọng
bún” Cô Ba tiếp “Một cọng búng thiu” Hắn thừa nhận “Ừ Từ lâu rồi” Cô Ba lại bảo
“Ăn bún thiu đau bụng” Hắn nói: “Ừ Đừng ăn” Cô Ba đột nhiên đổi giọng: “Nhưng
lúc nào nằm với em, anh cũng xuất tinh được là sao?” Hắn cười: “Bí mật của chủ
nghĩa duy ý chí” Cô Ba bảo “Em không tin” Hắn lại cười “Đã gọi là chủ nghĩa duy
ý chí thì em tin làm gì” Cô Ba vẫn thắc mắc “Hiện trường hiện thực là cái gì” Hắn
không trả lời.” (NMĐC,
trang 85)
“Duy
ý chí” vốn là một trong những danh từ chính trị rổn rảng thường được nhà nước Cộng
Sản dùng khi phê phán nay được Nguyễn Viện dùng trong hành động tình dục, đó là
sự chế nhạo hay khinh bỉ? Nói gì thì
nói, viết như thế đáng gọi là gây sốc. Tuy nhiên, nhưng với những ai từng đọc
“Viết Lại Truyện Kiều” thì hẳn sẽ không ngạc nhiên vì Nguyễn Viện từng dùng lối
văn gây sốc như thế, như một đoạn giữa Từ Hải và Thúc Sinh sau đây:
“Thúc
Sinh nói với Từ Hải: “Gái là nhu cầu muôn thuở của đàn ông. Bởi vậy, cái nghề
nghiệp vững bền nhất chắc chắn phải là nghề chăn gái. Cậu cho người làm cho tôi
cái dự án kinh doanh tình dục thật hoành tráng, với khả năng giải quyết việc
làm cho hàng triệu phụ nữ. Đặc biệt chú ý tới vấn đề thời vụ của các chị em
nông thôn. Đồng thời giải quyết vấn đề an sinh xã hội.”[Trích “Nhân vật
Truyện Kiều đương đại qua góc nhìn Nguyễn Viện” – RFA, Mặc Lâm, 2013-06-15]
Nếu
nói như thế thì cứ tha hồ thảy các thứ taboo vào là văn sẽ trở nên hấp dẫn?
Chắn
chắn không! Vài cú gây sốc chẳng qua chỉ làm người đọc nổi gai ốc lên một tí mà
thôi, sau đó phải có những đoạn gọi là “đáng”: đáng đọc, đáng nghĩ, đáng nhớ .
“Nhảy Múa Để Chết” có nhiều đoạn như thế. Ví dụ:
“Cô
Tư nhất định cho rằng, Khổng Tử là người ba phải và cái ông Karl Marx thì dở
hơi. Cái ba phải giao hợp phối ngẫu với dở hơi đã đẻ ra nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa và nền văn hóa diêu bông.” (NMĐC, trang 67)
Đọc
đoạn này tôi không khỏi phì cười, “KTTR định hướng XHCN” thì chúng ta ai cũng
biết rồi, còn “nền văn hóa diêu bông” là cái gì?
Để
tìm hiểu, ta cần nhớ lại bài thơ “Lá Diêu Bông” của Hoàng Cầm:
Váy
Đình Bảng buông chùng cửa võng
Chị thẩn thơ đi tìm
Đồng chiều,
Cuống rạ.
Chị bảo: Đứa nào tìm được Lá Diêu
Bông
Từ nay ta gọi là chồng.
Hai ngày em đi tìm thấy lá
Chị chau mày:
Đâu phải Lá Diêu Bông.
Mùa Đông sau em tìm thấy lá
Chị lắc đầu,
Trông nắng vãn bên sông.
Ngày cưới chị
Em tìm thấy lá
Chị cười xe chỉ cắm trôn kim.
Chị ba con
Em tìm thấy lá
Xòe tay phủ mặt chị không nhìn.
Từ thuở ấy
Em cầm chiếc lá
Đi đầu non cuối bể.
Gió quê vi vút gọi.
Diêu Bông hời... ới Diêu Bông!
Nếu
không ai biết lá diêu bông là gì thì làm sao nhận ra nó, Cũng thế, nếu không ai
biết mặt mũi của nền văn hóa xã hội chủ nghĩa là gì thì làm sao xây dựng nó .Có
thể còn một ý khác nữa, đó là vẫn có những người dân tâm huyết với đất nước (là
“Em”) ra sức tìm kiếm các phương cách cải thiện nền văn hóa, nhưng đến khi họ trình
bày các sáng kiến lên Đảng, thì chỉ thấy “Chị” chau mày, bảo “không phải” rồi bỏ
mặc cho văn hóa đất nước ngày càng suy đồi. Nói một cách khác, “văn hóa diêu
bông” không khác với cái mà người dân trong nước đã từng đặt tên là “văn hóa thời
đồ đểu”.
Và
đây, xin mời đọc một đoạn khác:
“Lẽ
ra anh nên chết đi. Một cuộc tự sát sẽ là ý nghĩa lớn nhất cuộc đời anh và nó
minh chứng cho sự hiện hữu của anh. Nhưng anh không dám chết. Cũng như chưa bao
giờ anh dám sống hết ý nghĩa của mình. Anh là một con sâu ngọ nguậy. Nó làm ngứa
háng em và làm bẩn cái hang em. Tại sao phải vuốt ve nó chứ?
Em
nghĩ anh nên cắt bỏ nó, vì nó chỉ là một cục thịt thừa tuyên xưng thời ảm đạm.
Thay vì nổi loạn, nó chỉ biết cúi đầu và sám hối vì những điều không phải nó
gây ra. Vì nó không có khả năng gây ra bất cứ điều gì. Người ta bảo nó là
nguyên nhân của những bất ổn xã hội. Nó không đáng được một huy chương như thế
. Bởi vì nó không thể tự nổi loạn. Nó chỉ là một nỗi buồn cay đắng. Và ngọn cờ
nó giương lên chỉ là những cái quần lót màu khăn tang. Chào mừng sự chết .
Mà
ngay cả sự chết cũng từ chối nó. Nó trở thành biểu trưng cho sự liệt kháng. Cho
một dân tộc. Cho một lịch sử. Cho sự đứng lại. Nó không biết khóc cho dù khóc
ngoài quan ải. Mà có còn không quan ải cho một đất nước.”
Đoạn văn độc thoại trên nêu ra một trong những băn
khoăn ngàn đời của nhân loại khi con người tự vấn sống để làm gì. Ta lại thấy đâu
đó bóng dáng một Hamlet của Shakespeare hay một Raskolnikov của Dostoyevsky.
Tôi thấy cần mở ngoặc ở đây để nhắc lại cái ý đã nói
ở trên là bộ óc có cái cách so sánh tự động mà ta không thể ngăn cản được. Giả
dụ như bạn đã từng biết tới câu “To be or Not To be” hay đã từng đọc “Tội Ác và
Trừng Phạt” thì phần nào cái băn khoăn về một cuộc sống sao cho xứng đáng đã được
gieo vào đầu bạn. Từ đó, khi đọc những tác phẩm khác đề cập tới cùng một vấn đề,
bạn không thể không liên tưởng tới những tác phẩm đã đọc, và đồng thời, bạn so
sánh xem ý tưởng của cuốn sách đang đọc có cùng độ sâu không, văn phong có cùng
sức hút không. Và cũng chính từ đó, bạn đánh giá nó là hay hoặc không hay.
Tuy nói như thế nhưng tôi không hề có ý định so sánh
Nguyễn Viện với William Shakespeare hay Fyodor Dostoyevsky. Tôi cho rằng mỗi
người là một thế giới kỳ ảo riêng, và sự so sánh chỉ là tương đối. Thế giới của
Nguyễn Viện là nước Việt Nam-Cộng Sản, chỉ chừng đó thôi cũng đủ tạo nên cái
riêng, cái đặc biệt của văn Nguyễn Viện một khi nhà văn thể hiện chân thực cái
thế giới ông đang sống.
Thử nghĩ xem, làm sao bạn đọc ngoại quốc hiểu được trọn
vẹn câu: “Người ta bảo nó là nguyên nhân
của những bất ổn xã hội”, hay “Nó trở
thành biểu trưng cho sự liệt kháng”, hay “Mà có còn không quan ải cho một đất nước”. Hẳn người chuyển ngữ sẽ
rất vất vả trong việc phụ chú, sẽ phải giải thích rằng vào “cái thời ấy” sự cải
cách bị coi là nguyên nhân gây bất ổn, người dân trở nên vô cảm tới mức liệt
kháng, và, biên giới đất nước bị ngoại bang cưỡng chiếm.
Đó là chưa kể tới việc làm sao dịch cho chính xác câu này: “Nó không biết khóc cho dù
khóc ngoài quan ải”. Phần khó ấy xin dành cho những dịch giả tài năng.
Tóm lại.
“Nhảy Múa Để
Chết” về cả nội dung lẫn hình thức đáng gọi là một cuốn sách hay dù không dễ đọc.
Rất nhiều đoạn trong sách khiến ta phải vận dụng khả năng liên tưởng và suy
nghĩ, nhưng sau đó là những khám phá thú vị.
Lời cuối.
Có những đoạn trong “Nhảy Múa Để Chết” tôi suy nghĩ
mãi vẫn không sao hiểu nổi. That is okay! Tôi chỉ là một người đọc, tôi không
có tham vọng thành nhà phê bình, tôi không cần hiểu rốt ráo mọi ý tưởng ẩn chứa
trong một tác phẩm, nhất là một tác phẩm “của Nguyễn Viện”.
Về điều này, tôi đồng ý với cách nhìn của nhà văn:
“Mặc dù cô Hai không làm thơ, viết văn hay bất cứ thứ gì liên quan tới
chữ nghĩa, nhưng những gì cô Hai nói đều bao hàm một ẩn ngôn lộng lẫy và mê hoặc.
Có thể vì cô Hai quen tiếp xúc với đất trời cây cỏ và đàn dê nghễnh ngãng mà cô
đã nói được thứ tiếng nói khác.” (NMĐC, trang 96)
Qua chữ nghĩa, chúng ta hiểu đời hơn, hiểu nhau hơn chứ
không để bắt bẻ chữ hay chữ dở. Và nếu Nguyễn Viện có nhảy múa trong các con chữ
để tự bắt mình phải đối diện với cái chết thì đó cũng chỉ là cái chết của mùa
Đông sắp qua, mở đầu cho một mùa Xuân sẽ tới.
***
Tiểu
sử Nguyễn Viện
Sinh năm 1949 tại Hải Dương. Hiện
sống và viết tại Sài Gòn. Ông là người sáng lập Nhà Xuất Bản Cửa dành để
tự in sách không thông qua kiểm duyệt của nhà nước cộng sản cho tác phẩm Ngồi Bên Lề Rất Trái (2011). Trong tháng
Mười / 2014, ông bị công an gọi lên ba lần, tất cả đều liên quan tới cái-gọi-là
"phổ biến các tác phẩm trên các phương tiện thông tin" và vi phạm
điều 87 và 88 - tội chống chính quyền.
Nghe Mặc Lâm, RFA, 2014-10-11 “Văn học phản kháng và cái giá phải trả”.
Tác
phẩm đã xuất bản
Trinh Nữ (tập truyện) - nxb Đồng Nai,
VN . Hạt
Cát Mang Bóng Đêm (tiểu thuyết), Bố
Mẹ Và Con Và… (tạp bút) - nxb Trẻ, VN .
26 LầnTờBờLờ (tiểu thuyết) . Cơn Bấn Loạn Bằng Phẳng (tiểu thuyết) , Em Có Gì Bí Mật, Hãy Mail Cho Anh (tiểu
thuyết) , Đi & Đến (tập truyện) - nxb Cửa, VN . Riêng cuốn “Thời Của Những Tiên Tri Giả” (tiểu
thuyết) – nxb Công An Nhân Dân, VN 2003, [sau khi phát hành đã bị thu hồi]. Chữ Dưới Chân Tường (tiểu thuyết) – nxb
Văn Mới, USA . Rồng và Rắn (tiểu
thuyết) – nxb Tổ Hợp XB Miền Đông Hoa Kỳ, USA . Nhảy Múa Để Chết (tiểu thuyết) – nxb Tủ Sách Tiếng Quê Hương, USA.
Đọc bài điểm sách của Uyên Thao
Đọc các bài viết của Nguyễn Viện
trên trang báo điện tử Da Màu
Đọc các bài viết của Nguyễn Viện
trên trang báo điện tử Pro&Contra
Đọc các bài viết của Nguyễn Viện
trên trang báo điện tử Tiền Vệ
“Nhảy Múa Để Chết”
Mua sách: 200 trang – giá 15.0 USD
VLAC / Tủ sách Tiếng Quê Hương – P.O
Box 4653 - Falls Church - VA 22044 – USA
---------------------------
Những câu văn
hay trong "Nhảy Múa Để Chết"
• Trước
khi truy sát nghệ thuật, người nghệ sĩ cần phải tự truy sát chính mình .
• Cái mồm,
trong nhiều trường hợp, chỉ còn xử dụng vào việc ăn . Bởi thế, tỉ lệ hàng quán ở
xứ sở này phát triển một cách rầm rộ, như thể người ta sống chỉ để ăn . Nhưng
cũng không ở đâu như xứ sở này, việc họp hành cũng là một sinh hoạt quan trọng
không kém việc ăn . Bởi thế, sự nói năng là một vũ khí . Nhưng ngôn ngữ lại là
một thứ được cấp phát theo tiêu chuẩn kiểu tem phiếu .
• Ngôn ngữ
bị cắt tiết cho cuộc trình diễn lý lịch tự khai .
• Ở trên đất
nước này, địa ngục không phải là âm phủ, nó mọc lên dưới ánh mặt trời, giữa mây
và gió, trên những cánh đồng, trong những khu dân cư, hiển hiện với từng số phận
.
• Các từ
"cộng sản", "xã hội chủ nghĩa", "dân tộc",
"tổ quốc", "yêu nước",... không những bị đánh tráo mà còn bị
đánh đĩ .
• Không thể
tìm thấy sự thật khi con người có tính đảng .
• Chống Cộng
cũng chỉ là một cách nói. Thật ra, người ta trước hết chống lại sự trống rỗng,
đồng thời chống lại cái đầy ắp . Và chống lại tác nhân của sự trống rỗng và đầy
ắp đó .
Phản kháng là chống lại chính quyền . Kẻ đã tước đoạt mọi
yếu tính và tạo nên tình trạng trống rỗng . Đồng thời áp đặt quyền kiểm soát
không giới hạn tạo nên cái đầy ắp chật chội
• Giấc mơ
nghệ thuật của anh có những người bị vặn họng, bị bẻ tay, bị đánh què .
Và cách từ chối hay nhất là đối diện với nó .
• Người ta
khác gà ở chỗ có thể tự chọn cho mình một cái chết, hoặc tự biến mình thành một
món nhậu nào đó như món đâm hơi, món dở người, món chọc gậy bánh xe, món nổ, món
đểu cáng, món khôi hài .
• Cái kinh
nghiệm về khoảng trống là một kinh nghiệm tự hủy .
• Khao
khát giải phóng và đi đến giải phóng chỉ dành cho những con người tự do . Nhưng
tự do lại chỉ dành cho cho những con người có khả năng tự giải phóng .
• Ở đâu
cũng có đạn và ở đâu cũng có tai nạn . Chẳng phải cứ làm tình là sướng . Đụ mẹ
mọi thứ là chẳng đụ được gì cả .
• Nỗi niềm
công dân hay sứ mạng văn nghệ đã bị xóa sổ . Bởi thế, sự bông phèng vốn từ
phương tiện đã biến thành cứu cánh cho sự vô vọng .
• Không ai
muốn nổi tiếng bằng cách để bị bắt hay bị khủng bố . Chính hệ thống đã tạo ra
những kẻ bất đồng và những kẻ phản kháng bằng sự độc đoán và khủng bố man rợ của
nó.
• Tất cả mọi
tác phẩm, mọi chủ nghĩa đều chết ngay sau khi nó hình thành . Bước đi trên những
xác chết là con đường dẫn đến sự sống .
• Văn
chương chỉ là bản khai sinh thế vì cho sự tồn tại.
• Trải
nghiệm kinh hoàng nhất không phải là nhà tù hay sự nghèo đói mà là sự đối diện
với bản khai lý lịch .
• Nếu bản
khai lý lịch là một sự giết bỏ một con người thì bản cam kết là sự sỉ nhục toàn
diện nhất tư cách một con người
• Lộ trình
dân chủ của một đất nước cần phải được bắt đầu từ ý thức tự do của mỗi công dân
và từ công việc nhỏ nhặt của từng người
• Vấn đề
không phải là tranh đấu để giành lấy điều gì mà sự hành xử là quyền tất yếu tự ở
bản thân mỗi người
• Khi sự
thô lỗ có mặt, nó làm cho những cái đẹp giả tạo, những khuôn phép tù túng nhân
dành thuần phong mỹ tục và sự ổn định chính trị trở thành đồ dỏm trơ trẽn.
• Chủ
nghĩa hậu hiện đại đã trở thành hiện thực trong cuộc sống và biến sự độc tôn của
chủ nghĩa cộng sản thành trò hề.
• Trong xã
hội Việt nam đương đại, dường như người ta vẫn sống với một tâm thức hiện đại
nhưng lại có biểu hiện của một hội chứng hậu hiện đại . Có thể đó là kết quả của
sự phối ngẫu nghịch lý giữa một lý tưởng xã hội xã hội chủ nghĩa giáo điều với
nền kinh tế thị trường vô nhân tính.
• Trong một
xã hội mà ai cũng có thể là công an hay bị nghi là công an, quả thật khốn nạn .
• Khi sự
phản trắc và sợ hãi trở thành tất yếu trong cuộc sống thì cuộc sống đó đã bị hủy
diệt .
• Sự vận
hành trong hệ thống là mối quan hệ loại trừ . Hoặc bầy đàn, hoặc phải chết .
Không có chỗ cho con người tự do
• Ở nơi
nào nhân phẩm bị chà đạp, ở đó có tiếng nói của công chính.
• Thân xác
là một tài sản cá nhân, tinh thần là một tài sản cá nhân, chức quyền là một tài
sản được ủy nhiệm hay chiếm dụng . Kẻ bán thân xác chỉ bán tài sản của mình . Kẻ
lạm dụng chức quyền bán cái không phải của mình
• "Ngậm
miệng ăn tiền". Hắn đã ngậm miệng nhưng chẳng thấy tiền đâu .
Thằng ngu, đã khép mỏ rồi làm
sao ăn !
• Chúa
không tước bỏ con người điều gì .
Nhưng con người đã tước bỏ nhau
trước mặt Chúa
• Chúa để
lại tự do cho con người, nhưng con người đã cai trị nhau như nô lệ .
Trịnh Bình An
Bài viết hay. Cảm ơn tác giả và Bùi Anh Thư đã cho mọi người thưởng thức
Trả lờiXóa