Phía Trước chuyển dịch
Theo The Economist
Khởi động tuần làm việc mới, Việt Nam thông báo việc cử một
quan chức cấp cao trong Đảng Cộng Sản sang Bắc Kinh đề thúc đẩy mối quan hệ “
có lợi “ giữa hai nước. Cũng trong cùng ngày, Việt Nam trong vai trò chủ nhà đã
tiếp đón phái đoàn cấp cao đến từ Ấn Độ, chuyến thăm mới nhất trong một loạt
các chuyến thăm hữu nghị từ các nước có chung sự bất bình với Trung Quốc và yêu
sách lãnh thổ ngang ngược của họ.
Seth Grae, nhà cố vấn năng lượng Mỹ, người đứng đầu nhóm
Lightbridge, đã dành hơn 1 năm để thương lượng thỏa thuận về việc tư vấn cho
chính phủ Việt Nam về phát triển năng lượng hạt nhân cho mục đích dân sự. Trong
suốt nhiều tháng, ông không chắc khi nào các nhà chức trách Việt Nam đồng ý kí
kết bản thỏa thuận sơ bộ. Cho đến ngày 12 tháng 8, ông nhận được tin bản thảo
thuận đã được kí cách đó chính xác 2 ngày.
Theo ông
Grae, đây có thể là sự trùng hợp khéo léo, và cũng có thể không. Cả Việt Nam và
Mỹ đều nôn nóng công khai sự hợp tác cả về kinh tế cũng như quân sự ngay sau
khi Trung Quốc quyết định đặt dàn khoan dầu lớn ở vùng biển tranh chấp trên biển
Đông. Trung Quốc và các nước láng giềng không ngừng tranh cãi về việc bên nào sở
hữu phần nào trên biển, nhưng vị trí dàn khoan đầu tháng năm chỉ cách bờ biển
Việt Nam 120 hải lý ( 222 km) và rất gần quần đảo Hoàng Sa mà Việt Nam và Trung
Quốc đều tuyên bố chủ quyền và đã từng bất thường gây hấn. Sự việc này đã gây
ra làn song biểu tình chống Trung Quốc trên các thành phố lớn của Việt Nam và bạo
loạn ở nhiều khu công nghiệp. Ít nhất 4 công nhân đã thiệt mạng trong vụ bạo động
ở miền trung Việt Nam.
Ngày 15 tháng 7, Trung Quốc dời dàn khoan 1 tỷ USD, 1 tháng
trước thời hạn. Phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc đã giải thích rằng
sự dịch chuyển vị trí này là nhằm bảo vệ dàn khoan khỏi cơn bão. Dingding Chen
đến từ đại học Macau đã viết trên tờ The Diplomat rằng toàn bộ sự kiện dàn
khoan dầu nói chung đều nhất quán với những gia tăng động thái đáng chú ý trong
những năm gần đây để bảo vệ những yêu sách lãnh thổ của họ; ông ta cho rằng những
lý do chính xác cho sự chuyển hướng sớm của dàn khoan là vì nó không mấy quan
trọng xét trên toàn cảnh lớn.
Các nhà phân tích khác, bao gồm cơ quan ngoại giao thường
trú tại Hà Nội, nghi ngờ rằng sự việc này có ám chỉ đáng kể đến mối quan hệ Việt
Nam- Trung Quốc. Họ muốn biết có phải Trung Quốc rời dàn khoan là để tạo bất
hòa trong nòng cốt những đảng viên bảo thủ đang cầm quyền trong ĐCSVN, khi mà
nhiều người trong số họ đang kịch liệt ủng hộ giữ quan hệ vững chắc với hàng
xóm phía bắc. Đọc đến đây, có thể thấy được cử chỉ hòa giải khi bộ trưởng bộ
ngoại giao Việt Nam trì hoãn chuyến thăm Washington dự định trong mùa hè này,
người đã nhận được lời mời từ ngoại trưởng Mỹ trong tháng 5.
Ngày 25 tháng 8, Việt Nam thông báo cử quan chức cấp cao của
Đảng tới Bắc Kinh thúc đẩy mối quan hệ song phương “ có lợi” đồng thời ngăn ngừa
sự kiện dàn khoan tái diễn. Tuy nhiên với những người dân Việt Nam, trong lịch sử
đã chịu sự xâm lược của Trung Quốc lo lắng rằng sự kiện này tạo ra tình trạng
căng thẳng mới.
Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng đã lên án Trung Quốc vì
những hành động của họ trong các cuộc họp gần đây của hiệp hội các quốc gia
Đông Nam Á (ASEAN). Song với quan điểm đề cao chủ nghĩa dân tộc, một số trí thức
và chính trị gia Việt Nam nổi tiếng đã đề xuất lên thủ tướng, người đại diện
cho phe nới lỏng quan hệ với phương Tây trong Đảng, cần có lập trường rõ ràng
hơn. Ngày 28 tháng 7, 61 Đảng viên đã đưa lên đề xuất mở để thuyết phục chính
phủ “thoát ra” khỏi phạm vi ảnh hưởng của Trung Quốc và phản đối yêu sách lãnh
thổ của họ ở tòa án quốc tế – điều này có khả năng trở thành bước quyết định lịch
sử cho mối quan hệ Trung – Việt.
Việc thoát li khỏi ảnh hưởng của Trung Quốc có thể như lời gợi
ý tạo quan hệ gần gũi hơn với các cường quốc khác. Nhưng Việt Nam đã né tránh
việc tạo ra các liên minh quân sự chính thức, hình thức cho phép căn cứ quân sự
nước ngoài lực lượng phòng vệ của họ chủ động điều phối. Thay vào đó Việt Nam tập
hợp “ sự hợp tác” ở các mức độ khác nhau với các quốc gia khác,trong đó có các
thể lực lớn như Mỹ, Nhật Bản, Ấn độ – chủ trương theo đuổi từng bước một,tiếp tới
đa phương trong ngoại giao quốc tế.
Khi dàn khoan dầu đầu tiên xuất hiện vào đầu tháng 5, một số
Đảng viên trong chính phủ của thủ tướng Dũng đã trì hoãn bình luận công khai một
cách đáng chú ý; phản ứng đầu tiên của họ là đợi giải thích từ phía Trung Quốc.
Trần Ngọc Anh, chuyên gia Việt Nam công tác tại đại học Indiana cho rằng ĐCSVN
đã không triển khai bất cứ một chiến lược rõ ràng và hiệu quả nào để đáp trả
hành động gây hấn lãnh thổ của Trung Quốc. Ông còn bổ sung thêm việc một số Đảng
viên lo ngại rằng chiến lược củng cố mối quan hệ với Mỹ và các chính quyền nước
ngoài có thể chọc tức Trung Quốc, quốc gia vẫn luôn là đối tác thương mại lớn
nhất của Việt Nam.
Tuy nhiên việc này không cản trở Việt Nam trong vai trò chủ
nhà tiếp đón phái đoàn cấp cao từ 3 cường quốc cùng chung mục đích phản đối
hành động gây hấn của Trung Quốc là Nhật Bản, Mỹ, Ấn Độ trong tháng này.
Ngày 1 tháng 8, ngoại trưởng Nhật Bản, Fumio Kishida trong
chuyến thăm Hà Nội đã thông báo Nhật Bản, bản thân cũng có những tranh chấp
lãnh thổ với Trung Quốc, sẵn sàng cung cấp 6 tàu hải quân cho Việt Nam. Carl
Thayer, một chuyên gia phân tích kì cựu của Việt Nam cho hay mỗi con tàu này chỉ
nặng trong khoảng 600 đến 800 tấn, trong khi tàu tuần tra của Trung Quốc vào
khoảng 2000 tấn. Còn cơ quan ngoại giao phương Tây tại Hà Nội cho rằng thật
ngây thơ khi không nhận thấy hàm ý trong các thông báo quân sự.
2 tuần sau đó, tại thành phố Hồ Chí Minh, Dempsey đã lên tiếng
ủng hộ “ cải thiện vững chắc” mối quan hệ của Mỹ với lực lượng vũ trang Việt
nam, rằng “lãnh thổ biển” đại diện cho “ lợi ích an ninh chung lớn nhất” giữa 2
quốc gia. Ông cũng thừa nhận “cái bóng của Trung Quốc” xảy ra làm ảnh hưởng đến
tương tác với các viên chức Việt Nam.
Phát biểu của Dempsey có vẻ thằng thắn hơn so với bình luận
của nhà đồng cấp tiền nhiệm Leon Panetta. Panetta đã từ chối đề cập đến Trung
Quốc trong bài ca ngợi được ông thực hiện trên chuyến tàu chở hàng của Mỹ gần bờ
biển Việt Nam vào tháng 11 năm 2011. Mặc dù vậy, các đại lý vũ khí của Mỹ lại
không có khả năng cung cấp vũ khí tiên tiến cho Việt Nam, ít nhất là trong ngắn
hạn. Và tốc độ của quá trình hợp tác với Mỹ, Nhật Bản và các liên minh khác cuối
cùng lại phụ thuộc vào sự chèn ép hung hăng của Bắc Kinh khi thực hiện yêu sách
lãnh thổ biển đông.
Ngày 24 tháng 8, bộ trưởng ngoại giao Ấn Độ, Sushma Swaraj
đã có chuyến thăm 3 ngày tới Hà Nội nhằm thúc đẩy mối quan hệ thương mại và quốc
phòng. Trước đó vài ngày, Việt nam đã gia hạn hợp đồng thuê cho phép Ấn Độ thăm
dò 2 khối dầu ngoài biển Đông. 19 nhà ngoại giao Ấn Độ từ Nam và Đông Nam Á được
trông đợi sẽ tụ họp ở Hà Nội vào ngày 26 tháng 8, trong một dấu hiệu rõ ràng
khác rằng Ấn Độ cũng giống như Nhật Bản và Mỹ cảnh giác với sự xuất hiện của lực
lượng quân sự Trung Quốc, cũng coi Việt Nam là một phần quan trọng của chiến lược.
Nhịp độ tiến triển của quá trình Việt Nam khởi động chiến lược
hợp tác với Mỹ, Nhât và các đồng mình khác một cách cơ bản phụ thuộc vào thái độ
gây hấn của Trung Quốc khi tuyên bố yêu sách về biển Đông. Nhưng những nhà cải
cách và hoạt động Việt Nam trong lúc này vẫn cố gắng sử dụng quan điểm phản đối
Trung Quốc để dùng phục vụ cho các chương trình nghị sự trong nước.
Ngày 8
tháng 8, một nhóm 10 tổ chức xã hội Việt Nam đã viết thư ngỏ đến hai thượng nghị
sĩ John McCain và Sheldon Whitehouse, người đã đến Việt Nam, tranh luận việc Mỹ
nâng lệnh cấm vận về vũ khí chết người cho đến khi phía Việt Nam phóng thích
các tù nhân bị tra tấn lương tâm và bỏ đi 1 số điều luật an ninh quốc gia mơ hồ
mà tiêu biểu được sử dụng làm cái cớ để bắt giữ những người bất đồng quan điểm
về chính trị.
Dù Việt Nam có đồng ý nhượng bộ, cung cấp bằng chứng về sự tự
nguyện thực thi các biện pháp cứng rắn với Trung Quốc hay không thì theo Thayer,
“trận chiến lớn” giữa những nhà chính trị quyền lực về hướng đi lâu dài của chiến
lược ngoại giao của đất nước họ khó có thể giải quyết.
Nguồn: Tạp Chí Thanh Niên Phía Trước
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét