Nguyễn Thị Hàm Anh
18-03-2013
Anh chị tôi rủ đi nghe nhạc. Có hai ca sĩ hải ngoại mới về,
Duy Quang và Elvis Phương. Hai ca sĩ cũ nổi tiếng từ xa xưa, một thời của quá
khứ không mơ hồ… Sau này, qua băng đĩa lưu hành lậu, những giọng hát ấy vẫn khiến
người nghe thấy lòng nức nở khi ca sĩ cất lên những bài tình ca bất hủ. Có rất
nhiều tình ca do nhạc sĩ VN sáng tác lúc này hay lúc khác, nơi nọ hay nơi kia.
Nhưng đặc biệt, tình ca trong quãng thời gian hai mươi năm đó đã đạt đến đỉnh
cao cả về số lượng lẫn chất lượng, là một phần lộng lẫy trong gia tài âm nhạc
ViệtNam.
Tuy nhiên, những bài hát từng đưa họ lên đỉnh cao danh vọng,
đậu lại trong lòng người nghe thì bị cấm, không được hát dù nội dung chỉ ca tụng
tình yêu. Ðêm nhạc được tổ chức dưới tên L’histoire d’un amour, tức họ xuất hiện
chỉ để trình diễn nhạc tình Pháp. Bởi vì nhạc Pháp có vẻ vô hại, nhạc tình của
Pháp lại càng vô hại hơn. Thính giả chỉ thưởng thức nhạc, chẳng mấy ai biết đến
lý lịch của các nhạc sĩ sáng tác ra những bài hát đó. Và lý lịch của các nhạc
sĩ viết tình ca này hẳn nhiên “trong sạch”!
Hai đêm nhạc được quảng cáo trước cửa phòng trà và dân hoài
cổ truyền miệng nhau đi xem. Nói đi xem có vẻ chính xác hơn đi nghe bởi người
ta vẫn thường nghe hai giọng ca này qua đĩa và thấp thoáng đâu đó qua vidéo nên
không tới nỗi lạ lẫm. Vả lại nhạc nghe qua đĩa dĩ nhiên hay hơn vì âm thanh
phòng trà thường rất chát chúa, chói tai. Do vậy chính đi là để nhìn hai ca sĩ
bằng xương bằng thịt giờ đây thế nào, có thay đổi nhiều so với ngày xưa chăng.
Ði xem họ hát như thể nhặt nhạnh chút gì của một thời xa xưa bỗng nhiên rơi rớt
lại, quay về những kỷ niệm bị lãng quên, lục lọi tìm một mảnh của chính mình bị
cất dấu, ẩn nấp trong xó xỉnh đâu đó phủ đầy bụi bặm, nấm mốc của thời gian lạnh
lùng.
Elvis Phương về nước từ trước, đã hát rải rác chỗ này chỗ nọ
nhưng đây là lần đầu tiên Duy Quang xuất hiện trước công chúng. Hai ca sĩ này
chỉ hát trong hai đêm nên chị tôi phải gọi điện thoại đặt chỗ trước, hôm sau họ
sẽ chuyển sang nơi khác.
Nhớ hồi ca sĩ Giao Linh mới xuất hiện cách đây mấy
năm. Khi ấy ca sĩ hải ngoại về nước rất ít nên bà được đón tiếp nồng nhiệt. Người
ta hào hứng đi xem nguời ca sĩ khi xưa có mái tóc đặc biệt một bên cúp vào, một
bên cong ra. Ðiều gì xa xôi, chỉ nghe tiếng đương nhiên rất tò mò muốn thấy
hình. Thế nhưng chỉ sau một thời gian rất ngắn được ngự trị ở vài phòng trà
trung tâm thì với mấy bài hát ma-ri hết hơi, Giao Linh cùng Tuấn Vũ mau chóng bị
dạt ra cho tới khi tên của hai ca sĩ này xuất hiện trên mấy tấm banderole ở rạp
Hào Huê, Chợ Lớn và các quán ăn tầm tầm thì kể như ánh hấp dẫn của họ đã tắt
ngúm trong lòng dân thành phố.
Hương Lan cũng vậy, giọng hát ngọt ngào của ca
sĩ này từng lay động lòng người xa xứ với các bài hát mang âm hưởng dân ca,
nhưng chính ngay trên quê hương thì đâu có ai hoài hương để lúc nào cũng sẵn
sàng rung động trước mấy bài hát bông bầu, bông bí. Không kể vô vàn người hát
trong nước nổi tiếng hoặc không nổi tiếng, đều hát ngọt như vậy hoặc hơn vậy,
hát những bài như thế và vô số bài mùi mẫn hơn thế, nên chi Hương Lan thỉnh thoảng
cũng xuất hiện trên TV trong một chương trình ca nhạc lem nhem nào đó mà không
ai để ý đến.
Tiếng tăm của hai ca sĩ hải ngoại Duy Quang và Elvis Phương
này có phần nổi trội bởi lẽ thức uống đều tính phụ thu khá cao. Chỉ những ca sĩ
ngôi sao mới có phần phụ thu này. Ðêm nhạc tình Pháp bắt đầu. Những bài hát của
một thời hoàng kim xa lơ xa lắc được các ca sĩ trẻ hoặc không nổi tiếng lắm hát
trước. Aline lầu tình trên cát, Les flots du Danube, L’amour c’est pour rien,
Apres toi, Bang bang… Một ca sĩ tên Quang Vượng hát rất hay.
Rồi Duy Quang bước
ra sân khấu. Biết là đêm nhạc Pháp nhưng dường như trong lòng mọi người vẫn
mong mỏi một chút “xé rào” để nghe phảng phất những âm giai mơ mộng phổ thơ Tuệ
Mai. Thôi bàn học cũ. Sách vở từng năm. Nhớ người tóc xõa. Ôn bài dưới
trăng. Thôi chăn gối lẻ. Gửi lại giường xưa. Hương đào ngây thơ. Ủ giùm cho nhé…
hoặc da diết đến nao lòng. Người từ trăm năm. Về khơi tình động. Ta chạy
vòng vòng. Ta chạy mòn chân. Nào có hay đời cạn. Nào có hay cạn đời…
Có vẻ một
người từ trăm năm về thật nhưng hình ảnh không đẹp như lời thơ Nguyễn Tất
Nhiên. Duy Quang đứng xa trên sân khấu, đầu như hơi hói, tóc như nhuộm nâu,
lưng như hơi gù, cổ đưa ra phía trước và một bàn tay buông thõng. Bà chị chắc
lưỡi kêu tướng mạo Duy Quang coi chán đời quá, ông anh lắc đầu nói thì soi
gương thử xem, bà tưởng mới vài năm phù du trôi qua sao, ngồi quanh đây “đời đã
xanh rêu” cả, nào có ai khá hơn ai.
MC luôn luôn ra rả giới thiệu khán giả của
phòng trà hôm nay toàn những mái đầu bạc rất quen thuộc với ca sĩ và những bản
nhạc của thập niên được trình bày đây. Bà chị lại rên rỉ. Nhìn chút coi, ngoại
trừ vài vị ở độ tuổi ngoài tám mươi mới bày tóc bạc. Còn lại đều đen nhánh,
toàn người trăm năm không phai tóc nhuộm, bói không ra một cọng sương sương.
Ðám trẻ loe hoe tưởng có chi lạ ngồi đến giữa chương trình bỏ về hết. Số người
ráng ngồi đến cuối buổi là biết niên kỷ bao nhiêu rồi. Tên MC thật không biết
điều, cứ lôi tuổi tác người ta ra “bêu riếu”, về hưu sớm sớm cho được việc!
Duy Quang hát lời Việt của ba bốn bản nhạc Pháp. Rõ ràng Duy
Quang được nhắc tới bởi rất thích hợp với những bài thuộc loại Ðưa em về
dưới mưa. Nói năng chi cũng thừa… hayNày cô em Bắc kỳ nho nhỏ. Này cô em tóc
demi gacon. Chiều hôm nay đón gió. Cô có tình cờ nhìn thấy anh… Chắc ca sĩ
này biết rõ chỗ yếu của mình nên mau chóng rút lui nhường phần cuối cùng chương
trình cho Elvis Phương.
Nổi danh hồi nào trong ban nhạc Phượng Hoàng, vốn học trường
Tây nên dĩ nhiên ca sĩ này hát đúng giọng Pháp. Tuy nhiên Elvis Phương không phải
là người duy nhất hát nhạc Pháp đúng giọng, lại càng không phải người hát nhạc
Pháp đúng giọng hay nhất. Khán giả cũng không phải tất cả đều am tường để mê nhạc
Pháp. Nhạc ngoại quốc không mau chóng và dễ dàng đi ngay vào lòng người như Ngựa
hoang nào dẫm nát tơi bời. Ðồng cỏ nào xanh ngát lưng trời… Ngày nào bầu trời
còn mây bay. Lòng ta vẫn thấy yêu thương hoài… Tôi muốn làm một thứ cỏ cây. Vui
trong nắng và quên ưu phiền… Ðối với đa số, nghe loại nhạc như vậy hiểu liền
và thấm liền, quan trọng hơn hết, mới thấy đó là Elvis Phương của họ, ca sĩ thủa
nào của đám đông khán giả thủa nào!
Vì thế mặc dù nhạc Pháp đúng giọng và hát hay, nhưng khán giả
vẫn thấy điều đó không đủ, chưa đúng. Mọi người ngồi nghe một cách kiên nhẫn,
ngán ngẩm ngắm người ca sĩ la hét, gào rú, nhảy nhót liên tục mười mấy bài trên
sân khấu mà chẳng thưởng thức bao nhiêu, chỉ thấy… thương thương gì đâu! Elvis
Phương cố gắng giữ gìn phong độ và khán giả thừa nhận ca sĩ này vẫn còn phong độ.
Tuy nhiên, đừng tỏ ra, đừng cố gắng chứng minh một điều gì cả thì tốt hơn. Bởi
vì trong chữ “vẫn”, trong sự cố gắng đó đã hàm ý vớt vát, pha vào điều gì chua
chát rồi. La hét, nhảy nhót quá chừng dành cho choi choi đi. Khán giả không đợi
xem màn đó. Thấy ca sĩ trình diễn trên sân khấu mà bắt mệt. Cả ca sĩ và khán giả
đều là người từ trăm năm, lắng dịu một chút thì hay hơn, nhất là hầu hết mọi
người đến đây chỉ muốn gặp Elvis Phương để hoài niệm, không phải để sôi sùng sục
trong điệu rock mà họ đã quá mệt mỏi nơi cuộc sống hàng ngày. Họ sẽ chọn để
nghe rock ở một phòng trà với khung cảnh và không khí khác, với những ca sĩ
khác chứ không phải ca sĩ này.
Dường như chịu hết nổi, khán giả yêu cầu nhạc Việt. Ngập ngừng
một chút, Elvis Phương hát một bản nhạc xưa, quá xưa chắc hồi chưa sinh ra đời
nên không cách nào tôi nhớ được tựa. Không khí phòng trà nóng hẳn lên, mọi người
nghe một cách hào hứng, vỗ tay rào rào chứ không phải vỗ tay vì lịch sự. Hết
bài, vài giọng la lên hát nhạc Việt đi, rõ ràng ai nấy nóng lòng mong chờ âm điệu
dạt dào của những bài tình ca quen thuộc. Ca sĩ lại hát một bài ngày xưa… Thanh
Thúy thường hát. Khán giả có chiều thất vọng, nhưng biết sao, thôi thì nghe đỡ
một hai bài như vậy còn hơn đi về không được bài nào như ý. Chỉ hai đêm nhạc
thôi chứ kéo dài cũng chẳng ai đi lần thứ hai.
Ðúng là biết sao. Bởi vì với nhạc ngoại quốc còn có thể tổ
chức được vài đêm hát chứ bông bầu, bông bí… thì ai thèm đi. Bà chị than đi
nghe hát như tới gặp người tình xưa, mới vỡ lẽ người tình thương nhớ thực sự chỉ
tồn tại trong ký ức, là hình ảnh mơ hồ chìm vào kỷ niệm. Thời gian như dừng hẳn
từ lần cuối cùng chia tay đó, giờ nhìn lại thất vọng não nề và giấc mơ dài theo
năm tháng bỗng phút chốc vỡ tan thành bọt bóng!
Thật ra số tuổi của họ vẫn còn hát lâu dài, chưa phải muộn,
chưa đến lúc rời sân khấu. Nhưng cách họ quay về, cách xuất hiện sau một thời
gian quá dài vắng bóng khi trong lòng người hâm mộ chỉ giữ hình ảnh ngày cũ, và
lưu giữ giọng hát của họ không thay đổi qua băng đĩa. Sóng đời đã xô nhiều đợt
đổi thay. Những con người thật sự sao chỉ hiện ra trên tấm phông nhạt và chính
họ gợi nên vẻ gì gượng gạo, Ánh sáng hắt ra là ánh hồi quang dù rực rỡ vẫn chỉ
là vạt nắng níu kéo của buổi tà dương.
Người ca sĩ không thể hát một mình đối bóng. Họ cần sân khấu
và ánh đèn, cần khán giả nên chi có một phòng trà được mở ra ở Sài Gòn dành cho
các ca sĩ qua thời. Có thể tìm thấy Hồng Vân, Lan Ngọc… và một số ca sĩ sau này
như Nhã Phương… Phòng trà tuy cũng đèn đuốc xanh đỏ nhưng sàn nhà ciment và một
bà quản lý mập mạp mặc đồ bộ, tay cầm quyển sổ nhỏ đi tới đi lui dòm ngó, chỉ
huy mọi việc. Phòng trà chia thành hai gian. Gian ngoài sôi động hơn một chút,
gian trong trầm lắng với những nhạc sĩ tóc trắng như bông chơi đàn với tất cả sự
mê say, nâng niu và vội vã vì thời gian được ôm nâng cây đàn đang dần dần co lại,
sợi dây đàn sẽ đứt lúc nào không biết để thanh âm nao nức sẽ im bặt trên bục gỗ
trống vắng. Nên dưới không khí rất thân thuộc đó là sự hiu hắt khiến lòng người
tự nhiên chùng xuống.
Sài Gòn có số lượng thính giả đông hơn hải ngoại. Vì thế ca
sĩ cũ hải ngoại về Sài Gòn hát tìm lại vang bóng là điều đương nhiên. Nhạc sĩ
Phạm Duy cũng thế. Ông mơ ước sống lại ánh hào quang rỡ ràng của thời gian ba
mươi năm xưa kia, ông muốn quay về nhằm mục đích mưu sinh hay vì lý do nào khác
không rõ. Chỉ có điều những câu tuyên bố quỵ lụy của ông khiến mọi người ngỡ
ngàng. Thật ra từ cách đây vài năm, nhạc của ông đã được phát qua băng đĩa khá
nhiều tại các quán cà phê. Nhạc cổ điển, nhạc Jazz… kén chọn thính giả, thường
chỉ tồn tại ở ít quán trong thành phố. Còn hầu hết tình ca du dương trầm bổng nằm
tại quán bar, cà phê.
Ðể phân biệt “đẳng cấp”, các quán lịch sự thường chỉ chơi
“nhạc Trịnh”, nhưng quanh đi quẩn lại nghe hoài bấy nhiêu bài cũng phát chán. Về
sau, gần đây, nhạc Phạm Duy đã từ từ thay thế nhạc Trịnh. Trong không khí êm đềm
của các quán nước tao nhã, người nghe thả hồn vào thế giới ngập tràn những giai
điệu và ca từ đặc biệt của Phạm Duy. Tìm sâu trong muôn thủa, tìm sau lưng bốn
mùa, tìm nhau như thiên cổ tìm ngàn thu, gặp nhau trong hơi thở của cuộc đời…
Quả Phạm Duy không cần hạ mình đến thế. Giá trị âm nhạc của ông đã được khẳng định
và không thể vùi dấu mãi. Những bài hát đã vang lên trong các quán nhạc ở
Saigon, Ðà lạt, Nha Trang… như mọi giá trị văn hoá đích thực khác sẽ tồn tại
vĩnh viễn, đứng ngoài mọi biến cố cuộc đời.
Hình như Phạm Duy không biết đến điều đó, hay ông vẫn lo sợ
ông bị bỏ quên, vẫn thấy… ngại, hay om sòm vẫn được coi một trong những phương
thức quảng cáo thông thường… Thôi thì dù chưa bị đánh cũng xin hàng trước cho
chắc ăn. Vả nếu tỏ ra nhu nhã như vậy, may ra bài hát của ông sẽ được chính thức
phổ biến rộng rãi. Ông sẽ xuất hiện, sẽ ôm cây đàn hát không phải ở quán nước,
phòng trà tẹp nhẹp mà trong những nhà hát to lớn, mở những live show gây được
tiếng vang ồn ào. Một giấc mơ quá đẹp có thể giải thích phần nào cho thái độ lạ
lùng đạp lên chính mình của ông. Ðẹp quá vì đó là một giấc mơ, và đến giờ giấc
mơ vẫn chỉ là điều không tưởng.
Dẫu sao Phạm Duy quá mệt mỏi để có thể chờ đợi lâu, tấm hình
chụp trên báo cho thấy ông đã phải ngồi xe lăn khi về tới phi trường. Thời gian
của ông không còn bao nhiêu nữa. Ông trở nên gấp rút, vội vã. Ông hối hả xưng tội,
nghĩ ra tội để có cái mà hối lỗi. Có còn kịp để ông được hát những bản nhạc của
ông trước công chúng thành phố đông đúc cuồng nhiệt như ông tưởng tượng không,
bằng bất cứ giá nào? Nhiều người không giận mà chỉ thấy dâng lên cảm giác ngậm
ngùi về những cuộc sống mà hoàng hôn đã mênh mông vây tỏa. Nắng úa tàn làm mờ
nhòa, lầm lạc nhân ảnh. Một ngày gần cạn, những sôi nổi của bình minh ấm áp, của
trưa gắt nồng nàn đã qua đi. Chỉ còn hoàng hôn nghỉ ngơi và tiếng hát vọng từ
quá khứ dành cho sự trầm ngâm, hồi tưởng.
Nguyễn Thị Hàm Anh
(Bạn đọc sưu tầm)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét