20-03-2013
Trong xã hội ta thời gian
gần đây đã cho thấy rõ một điều tưởng chừng như vô lý: Phê phán chính quyền độc
tài chưa hẳn đã khó hay sợ hơn phê bình người cùng đấu tranh chống độc tài. Cái
khó, cái sợ đó đến từ cả vấn đề thực dụng lẫn vấn đề kỹ thuật. Chúng ta ngại có
thể gây chia rẽ, mất đoàn kết, phân tán sức mạnh vốn đã mỏng lại còn yếu giữa
những người đấu tranh. Chúng ta sợ bị cô lập, cô đơn ngay chính trong nhóm người
vốn đã bị cô đơn, cô lập. Và chúng ta ngại vì không đủ kỹ thuật diễn đạt để
tránh hết được những hiểu lầm, ngộ nhận…
Những quan ngại đó đều chính đáng và cần thiết. Nhưng một xã
hội không biết phản biện, ngại phản biện, một xã hội thiếu một dư luận thẳng thắn
và nghiêm chỉnh là một xã hội dung dưỡng độc tài đương quyền và ươm mầm cho độc
tài tương lai. Do vậy, không còn cách nào khác, dù ngại hay sợ, chúng ta vẫn
nên cùng nhau học phản biện. Và đây là một kinh nghiệm đáng học từ chính người
Việt chúng ta, dù đã trên 80 năm:
AI NÓI DƯ LUẬN AN NAM KHÔNG CHÍNH ĐÁNG?*
Phan Khôi
Ông đảng trưởng đảng Lập hiến đã bị công kích một cách
công nhiên!
Vì một việc mới xảy ra trong làng báo làm cho chúng tôi phải
mở ra cái đầu đề trên kia. Mà khi đặt bút xuống viết cái đầu đề nầy, chúng tôi
không thể nào quên được chuyện chúng tôi đã làm cách ba tháng trước đây.
Ấy là chuyện báo Trung lập nầy đã công kích đảng Lập
hiến Nam kỳ. Còn nhớ lúc bấy giờ chúng tôi viết cả thảy hơn mười bài mà kể sự bất
lực của đảng ấy và có phân trần lợi hại cùng các ổng.
Nói chi thì nói, chớ trong mười bài đó, chúng tôi chưa hề
nói động đến cá nhân của đảng viên Lập hiến. Dầu chúng tôi biết chắc các ổng có
nhiều người làm việc ám muội, không xứng đáng với lòng tin cậy của quốc dân,
nhưng chúng tôi chưa hề đặt miệng nói đến những điều tư đức của các ổng bao giờ,
ấy là vì có lẽ khác buộc ngòi bút chúng tôi phải như vậy.
Việc tư đức, việc cá nhân mặc lòng, mà nếu nó có quan hệ đến
đồng bào xã hội thì cũng nên bới ra mà công kích. Nhưng hồi đó, chúng tôi mở đầu
làm việc ấy, thật là việc lạ tai lạ mắt người ta. Rất đỗi chúng tôi không hề
nói động đến một điều tư đức của ông nào như vậy đó, mà còn có người cho chúng
tôi là kịch liệt quá thay; huống chi đem chuyện tây riêng ra mà nói thì làm thế
nào cho có người tin lời chúng tôi là phải được? Ấy, cái khổ tâm của
nhà ngôn luận xứ ta thường thường như vậy đó mà có ai hiểu biết cho chăng?
Đại phàm sự trái lẽ, sự phản thường làm chướng tai gai mắt
người ta, thì may lắm chỉ được che đậy trong một hồi, chớ rốt lại rồi cũng
không thể nào bắt kẻ bàng quan nhịn miệng được. Như những cái cử động của đảng
Lập hiến đã bị tờ báo nầy chỉ trích độ nọ rồi; còn về phần riêng các đảng viên
đảng ấy, có nhiều chuyện đáng nói là khác nữa, hễ nhắm là có quan hệ đến xã hội
rồi cũng chẳng ai tha.
Cụ Bùi Quang Chiêu, đảng trưởng Lập hiến, từ hồi ở bên Pháp
về, quốc dân ngửa trông nơi cụ là dường nào; mà nhiều khi ở giữa công chúng, cụ
cũng vỗ bụng đương lấy cái trách nhiệm dìu dắt anh em lên đường tấn bộ, thế mà
ngày nay thành ra láo toét ráo, gẫm đà quá ngán!
Phụ nữ tân văn số 75, ra ngày 23 Octobre mới rồi, có một
bài đề là Ông Bùi Quang Chiêu năm 1930 xin độc giả cứ lật ra mà coi,
thì đủ thấy ông lãnh tụ, ông thượng lưu, ông chí sĩ, ông tân nhân vật đầu sổ ở
xứ ta ngày nay ra sao, chúng tôi không cần thuật lại ở đây làm chi.
Vả Phụ nữ tân văn là cái cơ quan ngôn luận của đám
đờn bà, ít hay dính tới việc chánh trị, mà ngày nay cũng phải cầm giáo đương
tiên đâm ông lãnh tụ như thế, thì đủ biết là việc đã không hèn, việc đã quá lắm,
không nói không đặng vậy.
Trước đây, trong khi Trung lập công kích đảng Lập
hiến, không có một bạn đồng nghiệp nào đặt miệng vào đó hết, chúng tôi tưởng là
trên đàn ngôn luận đã mờ ám lắm rồi, sự phải quấy ở xứ nầy đã không ai cần phân
biện nữa hết. Ngờ đâu nay có bạn đồng nghiệp Phụ nữ cũng có đồng một
cái luận điệu với chúng tôi, thì lẽ phải há chẳng nhờ đó thêm rõ rệt ra sao?
Về việc cụ Bùi thất tiết với quốc dân, với đảng Lập hiến,
thì hầu hết ai ai cũng biết. Nhưng người ta biết mà chỉ nghị luận riêng với
nhau thôi. Sự nghị luận ấy chẳng có bổ ích gì cho thế đạo nhân tâm cả. Mới đây
thấy có người viết ra cuốn sách nhỏ nói xa nói gần, kể cũng là hữu tâm, nhưng
chưa gọi là một cái dư luận chánh đáng được. Vì họ nói một cách tiếu mạ, chỉ chọc
tức người ta, chớ không phải là có danh chánh ngôn thuận như bài của Phụ nữ
tân văn.
Bạn đồng nghiệp Phụ nữ làm được việc nầy, thật là
một việc vẻ vang cho làng báo chúng ta lắm. Từ nay còn ai nói được rằng dư luận
An Nam ta là không chánh đáng? Từ nay những người to đầu lớn mặt làm một việc
gì há chẳng nên coi chừng trước ngọn bút của tờ báo quốc âm?
Hôm trước thấy ông Phạm Quỳnh có viết trả lời cho ông Phan
Khôi trong Phụ nữ tân văn nói rằng sự thanh đông kích tây, nay công kích người
nầy mai công kích người nọ, chỉ làm cho vui mắt kẻ bàng quan, chớ không được việc
chi hết. Lời ông Phạm nói đó, chúng tôi còn chưa chịu.
Ở trong một xã hội như xã hội ta đây, còn lộn xộn lắm, thế
thì phải nhờ ở sự khuyến thiện trừng ác của nhà báo mới được. Vậy nên mình phải
xét xem sự người ta công kích đó là phải hay quấy; quấy thì thôi, nếu phải thì
mình nên để ý đến sự công kích của người ta. Chớ nhứt thiết mạt sát đi hết cho
là chỉ làm vui mắt kẻ bàng quan, sao được?
Như Phụ nữ tân văn công kích cụ Bùi Quang Chiêu lần
nầy thật là chánh đáng lắm. Những lời của bạn đồng nghiệp nói đó chẳng khác nào
đại biểu cho cả nhân dân xứ nầy mà nói ra. Một cái nghị luận của nhà báo công
bình chánh trực như vậy đó, mà nếu người bị công kích cũng coi như không, không
có ý hồi đầu[i] lại cho đến kẻ bàng quan cũng cho là
việc tầm thường, việc nói xấu nhau, thì thôi, hết mong gì nữa!
Riêng phần chúng tôi là kẻ mở đầu công kích đảng Lập hiến
trước nhứt, tuy được nhiều người hoan nghinh lẽ thật của chúng tôi mà cũng bị
những người cạn nghĩ chê bai chúng tôi lắm lời. Dầu vậy mặc lòng, tờ Trung lập
nầy cũng vẫn giữ cái thái độ thẳng như giây đờn mà không hề núng. Ước gì bạn đồng
nghiệp cũng nhứt tâm nhứt đức như chúng tôi, trước sau giữ vững cái luận điệu
cho quang minh chánh đại mà không thay đổi, thì thật là một “tin lành” cho ngôn
luận giới xứ ta.
TRUNG LẬP
Trung lập, Sài gòn, s.6281 (24.10.1930) ○
*Bài này rút từ Phan Khôi, Tác phẩm đăng báo 1930 do
Lại Nguyên Ân sưu tầm và biên soạn. Nxb Hội nhà văn, Trung tâm Ngôn ngữ Đông
Tây, 2006. Bản điện tử xem tại
đây.
[i] hồi đầu : ăn năn, bỏ chuyện cũ
(theo Huỳnh Tịnh Paulus Của, Đại Nam quốc âm tự vị, Sài Gòn, 1895-1896.
Chú thích của Lại Nguyên Ân.)
Blog Cây Tre Việt Nam
.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét