ĐÍNH CHÍNH VÀ TRAO ĐỔI VỚI ÔNG NGUYỄN HUY CANH

Phạm Hồng Sơn

8-03-2013

"....một chính quyền có thể là hoàn toàn chính danh (do bầu cử tự do tạo ra) nhưng chưa hẳn đã là một chính quyền mang lại tự do, nhân quyền cho nhân dân. "

Tôi đã lắng nghe được nhiều phản hồi (khen, chê) sau khi bài trả lời phỏng vấn của tôi với BBC Việt ngữ (Góp ý hiến pháp: hơn một sự ngộ nhận.) được đăng tải vào ngày 02/03/2013. 

Dưới đây là một phản hồi (góp ý) tôi nhận được trực tiếp và đã hồi đáp, trao đổi. Được sự đồng ý của người trao đổi, tôi xin trân trọng giới thiệu với quí vị:

***********
Thư trao đổi với anh Phạm Hồng Sơn

                                                              

Nguyễn Huy Canh

Vào trang Quechoa thấy có bài của anh trả lời BBC khi được hỏi về công cuộc đóng góp ý kiến cho Dự thảo sửa đổi hiến pháp 1992, cũng như kiến nghị 72, xin được có 2 ý nhỏ trao đổi thêm với anh.

1, Trong phần trả lời đó, anh có nói gây ấn tượng nhất cho anh là ý kiến của ông Nguyễn Trung, và tôi (Nguyễn huy Canh-Hải Phòng), thành thật cảm ơn anh về nhận xét đó. Nhưng cũng tiếc rằng khi nói về cách thức, phương pháp cho một công cuộc cách tân đất nước, anh đã không đúng, hay gọi là nhầm lẫn cũng thế, khi cho rằng “luật hóa điều 4 HP” là con đường, là biện pháp ưu tiên của tôi.

Nếu anh có dịp đọc những bài viết của tôi như “Trao đổi thêm với đại biểu Dương Trung Quốc”,”Nqtw4 và nỗi đau lịch sử” hay “đảng và Hiến pháp”, “Trao đổi với 2 ông Bùi Đức Lại và Trần Mạnh Hảo” anh sẽ thấy phương pháp hay dự án mà tôi đưa ra đều là nguyên tắc phải thay đổi cái cấu trúc quyền lực của đảng từ tw đến các cơ sở. Đó là việc phải bỏ đi tính quyền lực tự cấu tạo, khép kín của BCHTW, BCT, BBT...và cấp ủy đảng ở các cấp. Một quán tính lịch sử trong việc thiết kế quyền lực chính trị của đảng giờ đã trở thành một câu hỏi quá lớn của xã hội và của một thể chế gọi là dân chủ. Người dân đã hiểu ra rằng “mọi quyền lực đều không đi ra từ những lá phiếu bầu của cử tri đều không chính danh” và với tôi xem đây là lộ trình cần thiết cho một quá trình cách tân của thực tiễn chính trị VN trên con đường dân chủ hóa thể chế quyền lực được ý thức...

Xin nói với anh, chưa bao giờ tôi đưa ra yêu cầu cần “luật hóa điều 4 HP” như một phương pháp tối ưu của quá trình đổi mới “tái cấu trúc toàn hệ thống” thậm chí tôi còn phê phán mạnh mẽ các loại ý kiến này như ông Bùi Đức Lại, ông Vũ Mão đã đưa ra...tôi coi đó là kết quả của những ý chí điên rồ. Rằng khi cấu trúc quyền lực của đảng, cũng như của hệ thống chính trị, đảng đã đứng trên Nhà nước, và HP thì làm sao nhân dân thông qua QH của mình để có thể luật hóa được sự lãnh đạo của đảng.

2, Tôi cũng nhất trí với anh ở một khía cạnh, và chỉ một khía cạnh thôi, xây dựng cho được một bản hiến pháp chuẩn và đẹp-đó không phải là điều quan trọng. Rằng quyền lập hiến nguyên thủy chỉ có giá trị sau những chính biến của lịch sử, và do đó điều cốt lõi phải ở công việc phê phán hiện thực bởi những hành động hiện thực. Xin nói thêm, tôi phê phán ông TMH khi ông nói về những mâu thuẫn nền tảng trong việc duy trì điều 4HP cũng nằm trong chiều nhận thức này.

Nhưng tôi và ông cũng cần nên hiểu rằng, không nên tuyệt đối hóa nhận thức đó khi ông cho rằng công cuộc góp ý sửa đổi HP hiện nay là một động thái kì cục của nhân dân, của các nhân sĩ, trí thức. Vì rằng:

a) những ý kiến, tâm nguyện đó của nhân dân chính là sự thể hiện, biểu hiện trực tiếp nguyện vọng và nhu cầu dân chủ của đời sống, là tiếng kêu đau đớn của thực tiễn lịch sử tự lộ ra, tự phát ra trong một thể chế chuyên quyền, đảng trị.

b) cái nhu cầu sinh động ấy sẽ trở thành những áp lực chân chính của lịch sử dội lên thái độ và quan điểm độc tài, độc quyền của giai tầng lãnh đạo. Đó sẽ là những giá trị tạo ra nội dung dân chủ của thời đại chúng ta. Theo ý nghĩa ấy, chính nhân dân, các tầng lớp nhân sĩ ,trí thức đang là những lực lượng, những chủ thể sáng tạo chân lí của lịch sử này. Nhân  đây tôi cũng nói thêm với anh là, chân lí không phải là cái gì ẩn lấp sâu, ở đâu đó có sẵn trong thực tại, còn chủ thể chỉ đóng vai trò tìm kiếm, phát hiện ra nó như các loại Duy thực, Duy vật luận của các thế kỉ trước quam niệm. Con người trong tính chủ quan-hiện thực của nó, nó đang tham dự tích cực vào trong quá trình hình thành, sáng tạo lên chân lí đời sống, chân lí của lịch sử này. Rằng họ xuất hiện ra hoàn toàn không còn như những quần chúng được hiểu như những bộ phận vật chất thụ động cần phải có các trí tuệ dẫn đường, lãnh đạo như họ đã xuất hiện ra trước đây trong lịch sử như thế...

Vì vậy với tư cách một người nghiên cứu, một chủ thể tham dự như ông, ông phải thấy đó là sự kiện tiến bộ, là hiện tượng tiến bộ cần phải được đem vào trong những cảm xúc, những thể hiện của mình cũng như trong những lí giải về đời sống cùng với những hành động thúc đẩy nó hơn nữa.

Trên đây là những ý kiến mong muốn chúng ta cùng trao đổi với nhau trên tinh thần tôn trọng, cùng chung sống của các quan niệm, niềm tin nơi mỗi chúng ta như một tồn tại đang...như là trong hành động, rằng đừng làm điều gì tổn hại tới dòng chủ lưu dân chủ của thời hiện đại đang dần lớn lên trong đời sống lịch sử còn nhiều đau thương của chúng ta. Chúc ông khỏe.

HuyCanh

Kính gửi ông Nguyễn Huy Canh,

Thưa ông, trước tiên tôi xin rất cảm ơn ông đã e-mail (ngày 06/03/2013) góp ý đối với bài trả lời phỏng vấn của tôi trên BBC Việt ngữ (Gópý hiến pháp: hơn một sự ngộ nhận.)  Xin được thưa lại với ông như sau:

I.       Tôi xem lại tư liệu và tôi đã nhận ra sai lầm khi cho rằng ông “kỳ vọng vào luật hóa điều 4”. Trước tiên, tôi thành thật xin lỗi ông và mong ông hiểu đây là sự sơ suất ngoài ý muốn của tôi trong khi tìm hiểu. Tôi sẽ thực hiện đính chính[i] và xin lỗi ông công khai trên blog Như Cây Tre Việt Nam.

II.    Trong e-mail của ông có một số điểm tôi xin được trao đổi lại trên tinh thần tranh biện thẳng thắn như sau:

1.     Ông viết: “Người dân đã hiểu ra rằng “mọi quyền lực đều không đi ra từ những lá phiếu bầu của cử tri đều không chính danh” và với tôi xem đây là lộ trình cần thiết cho một quá trình cách tân của thực tiễn chính trị VN.”

Tôi cứ tạm giả thiết nhận định này của ông là đúng, thì theo tôi trong sự “hiểu ra” này đã có sự lạc hậu khoảng ba thập niên về lý thuyết và kinh nghiệm về dân chủ tự do trên thế giới. Thưa ông, việc lấy lá phiếu của cử tri (dù là bầu cử phổ thông đầu phiếu, bình đẳng, tự do và trung thực) làm tiêu chí cơ bản để đánh giá một xã hội (thể chế) dân chủ tự do là quan điểm thịnh hành vào thập niên 1980 của thế kỷ trước. Đến nay, quan điểm này đã được rút kinh nghiệm và bị phê phán (đại diện phê phán có thể kể ra là Samuel P. Hungtington và Fareed Zakaria). Ngắn gọn thì có thể hiểu rằng: một chính quyền có thể là hoàn toàn chính danh (do bầu cử tự do tạo ra) nhưng chưa hẳn đã là một chính quyền mang lại tự do, nhân quyền cho nhân dân. 

Dĩ nhiên, kể cả cái chính quyền chính danh phi tự do này cũng đã là điều đáng ước mơ cho nhiều người Việt Nam chúng ta rồi. Do đó, tôi đồng ý với ông “lá phiếu cử tri tự do, bình đẳng và trung thực” có thể là bắt đầu cho lộ trình cách tân chính trị Việt Nam. Nhưng, chúng ta cũng không nên quên cái lợi thế của những nước dân chủ hóa muộn là việc được quyền không vấp lại những cái giá do phải lần mò của những nước đi trước nếu chúng ta cùng biết tìm hiểu và cùng gắng học tập, rút kinh nghiệm từ những nước đó.

2.     Ông viết: “không nên tuyệt đối hóa nhận thức đó khi ông cho rằng công cuộc góp ý sửa đổi HP hiện nay là một động thái kì cục của nhân dân, của các nhân sĩ, trí thức.”

Tôi cho đây là một sự diễn dịch nhầm, có thể nói là quá xa so với nguyên văn phát biểu của tôi. Thưa ông, tôi không tuyệt đối hóa như ông viết. Tôi xin trích lại một phần nhận định của tôi: 

“Với cái nền “rule of law”, cả từ đáy cho tới hiện tại, như thế thì sao có thể nói đến hiến pháp hay sửa hiến pháp được? Do đó, theo tôi, một cách thẳng thắn, nếu bàn đến xây dựng hay ủng hộ việc cải cách hiến pháp với chính quyền Việt Nam hiện tại là một việc làm kỳ cục, gần như vô ích hoặc hết sức ảo tưởng.” 

Như vậy nhận định này của tôi là trên phương diện mục đích tối thượng (hoặc tối ưu) và căn cứ vào thực tế hiển nhiên của hơn 60 đã năm qua và nhận định này nếu áp dụng vào hiện thực những ngày hôm nay của Việt Nam thì cũng chỉ đúng với một số cá nhân chứ không thể đúng đối với tất cả “nhân dân” hay tất cả “nhân sĩ, trí thức”. 

Tôi hiểu, bất kỳ cá nhân nào, kể cả bản thân tôi, khi áp dụng (đúng hoặc nhầm) nhận định đó vào bản thân mình cũng sẽ có cảm giác không dễ chịu. Nhưng đứng trên góc độ trách nhiệm phải cố tránh những sai lầm cho một dân tộc vốn đã phải chịu nhiều khổ đau vì ngộ nhận hoặc lừa gạt thì tôi nghĩ cảm giác không dễ chịu đó sẽ không còn quan trọng nữa. Tôi cũng hiểu việc tiếp cận chân lý và việc huy động, tập hợp dân chúng đều là hai việc quan trọng đối với một xã hội muốn thoát khỏi kìm kẹp, chia rẽ. Nhưng nếu chúng ta coi nhẹ, lãng quên hoặc đặt việc tiếp cận chân lý xuống dưới việc huy động dân chúng thì ngộ nhận hay lừa gạt, nhiều phần, sẽ lại chờ đón chúng ta. 

3.     Ông viết: “những ý kiến, tâm nguyện đó của nhân dân chính là sự thể hiện, biểu hiện trực tiếp nguyện vọng và nhu cầu dân chủ của đời sống”

Đúng, đó có thể là biểu hiện của một “nguyện vọng và nhu cầu dân chủ”. Nhưng một nguyện vọng, một ước muốn dù khát khao đến mấy chưa đảm bảo cho việc có cách tiếp cận đúng (hoặc tối ưu) để đạt được ước muốn, nguyện vọng đó, đặc biệt khi không gian trao đổi về tư tưởng, ngôn luận còn hạn hẹp hoặc bị trấn áp.

Ngoài ra, câu này cũng lặp lại sự diễn dịch sai giống như tôi đã trình bày ở trên về cụm từ “của nhân dân”. Tôi nghĩ, chúng ta rất cần phải chia tay với lối mòn lâu nay trong việc gán từ “nhân dân” hay nhân danh “nhân dân” khi bày tỏ hay đánh giá ý kiến của bất kỳ nhóm người nào, dù là lớn nhỏ hay uy danh đến mấy, trong xã hội. Nếu không, chúng ta sẽ tiếp tục dễ dàng ngộ nhận chân lý với số lượng và tiếp tục không thấy quyền lợi, ý kiến của thiểu số cũng cần phải được tôn trọng và có thể cũng rất quan trọng.

4.     Ông viết: “chân lí không phải là cái gì ẩn lấp sâu, ở đâu đó có sẵn trong thực tại, còn chủ thể chỉ đóng vai trò tìm kiếm, phát hiện ra nó như các loại Duy thực, Duy vật luận của các thế kỉ trước quan niệm.”

Tôi xin bổ sung: Nhưng gọi được đúng tên và tìm được đúng “chân lý” vẫn mãi là vấn đề cần và phải tranh luận của con người.

5.     Ông viết: “Con người trong tính chủ quan-hiện thực của nó, nó đang tham dự tích cực vào trong quá trình hình thành, sáng tạo lên chân lí đời sống, chân lí của lịch sử này.”

Tôi đồng ý và vui sướng vì ý nghĩ lạc quan này của ông về con người. Tôi chỉ xin bổ sung: nhưng con người cũng đừng nên quá vui, quá tự tín để quên mất con người có đặc tính sai lầm, kể cả nhầm về “chân lý” hoặc lầm về cách hình thành, sáng tạo “chân lý”.

6.     Ông viết: “rằng đừng làm điều gì tổn hại tới dòng chủ lưu dân chủ”.

Vâng, nếu thực sự và chính xác 100% có một “dòng chủ lưu dân chủ” ở Việt Nam thì mong ông hãy tin rằng chắc chắn tôi sẽ thuộc những người đầu tiên bảo vệ nó. Nhưng sẽ rất dễ sai lầm nếu ta mặc định hình thức/bản chất cho một sự vật, hiện tượng trước (hoặc trong) khi ta (còn đang) tìm hiểu để đánh giá đúng về chúng. Hơn nữa, theo tôi, ”bảo vệ” không luôn tương đương với “đồng ý”, cũng như “phản đối” không luôn tương ứng với “tổn hại”. Tuy vậy lo lắng này của ông, và chắc cũng là của nhiều người khác, tôi hoàn toàn chia sẻ.

Những ý kiến khác của ông tôi xin trân trọng cảm ơn và coi đó là một phản biện đối trọng, gợi ý học tập, chia sẻ hay là lời nhắc nhở, cảnh báo tích cực cho bản thân tôi trong công việc nghiên cứu hay trong sự mong muốn đóng góp chút gì đó cho tiến bộ chung của “lịch sử nhiều đau thương này.”

Xin cảm ơn ông một lần nữa về sự góp ý thẳng thắn, lịch thiệp.

Kính chúc ông sức khỏe,

Phạm Hồng Sơn

---

[i] Bài phỏng vấn trên BBC Việt ngữ đã được sửa lỗi trước khi bài này được đăng tải. Tôi (Phạm Hồng Sơn) chân thành xin lỗi quí vị độc giả vì sơ suất này. 

Trí Nhân Media