Lê Diễn Đức dịch
26-10-2012
Hình bên: Nguyễn Phú Trọng đón Tập Cận Bình trong rừng cờ 6 sao tại Hà
Nội, tháng 12/2011.
Tập Cận Bình được sinh ra trong bối cảnh giàu sang, nhưng thời
tuổi trẻ ông đã trải qua nghèo đói. Giờ đây, trong 10 năm tới, ông sẽ cai trị
hơn một tỷ người Trung Quốc, nền kinh tế thứ hai trên thế giới.
Nếu Tập Cận Bình là có tài khoản cá nhân trên Facebook, chắc
chắn ông sẽ trở thành một trong những người nổi tiếng nhất trên Internet. Bởi
vì thật thích thú khi được kết bạn với một người nổi tiếng mà số phận của 1,3 tỷ
người sẽ phụ thuộc vào người đó.
Hai tuần tới đây, sự chú ý của thế giới sẽ được tập trung
vào Mỹ, nơi diễn ra cuộc bầu cử tổng thống vào ngày 6 tháng 11, nhưng có lẽ một
cái gì đó quan trọng hơn sẽ xảy ra hai ngày sau ở Bắc Kinh. Lúc đó sẽ bắt đầu Đại
hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 18 với sự thay đổi lãnh đạo -Tập Cận Bình
sẽ thay thế Hồ Cẩm Đào.
Những ông quan hiện đại
Có vẻ các đồng chí Trung Quốc đã thành công trong việc đương
đầu với nhiệm vụ khó khăn nhất đối với một chế độ độc tài - chuyển giao suôn sẻ
quyền lực. Ở Trung Quốc, điều này còn khó khăn hơn, vì không có truyền thống ra
quyết định tập thể. Qua hàng nghìn năm, đất nước này được cai trị bởi các hoàng
đế, những người có quyền lực tuyệt đối. Như Khổng Tử đã nói, hoàng đế như sao Bắc
Đẩu - tất cả mọi thứ xung quanh ông ta trở nên bất động. Nếu một quốc gia man rợ
nào đó xâm lược, nạn đói xảy ra hay lũ lụt tàn phá, thì với thuộc cấp điều rõ
ràng là, nhà vua đã không còn làm được "trọng trách Thiên tử giao".
Trong tình trạng này, Thiên tử sẽ gửi tới một người kế vị, mà trong thực tế có
nghĩa là lật đổ hoàng đế và đặt người đó lên ngai Rồng.
Một ông vua như thế gần đây nhất là Mao Trạch Đông. - Ông ta
là người ra mệnh lệnh. Còn hôm nay, các nhà lãnh đạo Trung Quốc phải cai trị bằng
cách thỏa hiệp với các lãnh đạo khác của đảng - Henry Kissinger giải thích. Đây
không phải là hoàng đế, mà là một dạng quan lại hiện đại, những cán bộ, công chức
thực sự có ảnh hưởng và tiếng tăm, nhưng không có sức thu hút như "con của
Thiên tử". Một vị quan như thế rõ ràng có vẻ có thể là Tập Cận Bình đẫy
đà, ở tuổi 59. Nhưng điều này chỉ là giả tạo.
Tập Cận Bình được xem là thế hệ lãnh đạo thứ năm.
Thái tử đỏ
Trung Nam Hải là điện Kremlin Trung Quốc - được rào chắn
trong khu vực cạnh Cấm Thành Bắc Kinh, nơi các hoàng đế đã từng sống. Từ thời
Mao là trụ sở của giới chóp bu cai trị của Trung Quốc hiện đại. Khi Tập Cận
Bình mới vài tuổi, đã sống ở đây với gia đình. Cha ông là một quan chức và là một
trong những cộng sự gần gũi nhất của Mao. Trong khi dường như cả Trung Quốc
nghèo đói, gia đình của Tập có đầu bếp riêng, có người giúp việc và limousine với
tài xế riêng.
Hôm nay, Tập Cận Bình thuộc nhóm thái tử đảng, tức là con
cái của các chức sắc cũ của nước Cộng Hoà Nhân Dân Trung Hoa. - Ông có cơ hội để
ứng phó linh hoạt và tự do hơn so với người tiền nhiệm. Là thái tử đảng, ông được
nể trọng nhiều hơn trong hàng ngũ đảng - Giáo sư Xie Yue, nhà khoa học chính trị
tại Đại học Tongji ở Thượng Hải, nói. - Nếu ông lựa chọn phương hướng cải cách
tự do, nguồn gốc của ông có thể là cứu cánh trước sự nổi loạn của những người bảo
thủ cứng đầu.
Người con của mảnh đất vàng
Đó là một vùng trũng nằm ở miền trung Trung Quốc (thuộc tỉnh
Giang Tây - ND), được gọi là Liangjiahe. Ngôi làng được bao quanh bởi đồi
núi có màu vàng đặc trưng. Ấy là năm 1969. Môt cậu thiếu niên 15 tuổi điển trai
đến từ Bắc Kinh. Cậu ta phải làm việc như bao dân làng khác, mặc dù là con trai
của một chức sắc trong đảng. Nhưng điều đó không có ý nghĩa gì. Tại Trung Quốc
Cách mạng Văn hóa đang diễn ra điên loạn. Những cộng sự thân cận nhất của Mao bị
vào tù, và hàng triệu người Trung Quốc có học bị đưa đi các tỉnh làm việc nặng
nhọc. Tập Cận Bình sống ở làng quê sáu năm. Ông đã sống trong hang. Nằm trên những
viên gạch được trải chăn. Chủ yếu ăn ngô và hạt kê. Bọ chét luôn chọc phá. Ông
đã nằm ở mức tận cùng.
- Hôm nay, đảng sẵn sàng gợi lại giai đoạn này trong cuộc đời
của Tập - Thomas Koenig, chuyên gia về Trung Quốc tại Hội đồng châu Âu về Quan
hệ đối ngoại (ECFR), nói. - Tập muốn để mọi người thấy rằng nhà lãnh đạo tương
lai của đất nước không phải là thái tử, mà là một người đã nếm trải số phận của
những người nghèo. Tại sao nó lại quan trọng như vậy? Suy nghĩ về Trung Quốc, hầu
hết người châu Âu thường nghĩ tới những tòa nhà chọc trời hiện đại ở Thượng Hải,
các nhà máy ở Thẩm Quyến, hay các ngôi chùa ở Tây Tạng. Về những nơi như làng
Liangjiahe họ không có khái niệm gì cả.
Cái làng, nơi nhà lãnh đạo tương lai của Trung Quốc đã làm
việc, gần đây các nhà báo của "New York Times" đã mò tới. Trong 40
năm qua, không có nhiều thay đổi. Mọi người vẫn sống trong các hang động và ăn
ngô. Những ngôi làng vẫn đứng tại chỗ như vầy ở Trung Quốc có hàng ngàn. Không
có gì đáng ngạc nhiên, những người nông dân tuyệt vọng ở các tỉnh phía Đông khi
nghe về phép lạ kinh tế, đang bắt đầu nổi loạn. Theo ước tính của phương Tây,
chỉ trong năm 2011, có 180 ngàn cuộc biểu tình, với sự tham gia của hàng trăm
người. Cuộc chiến chống bất bình đẳng xã hội là ưu tiên tuyệt đối đối với nhà
chức trách có thẩm quyền ở Trung Quốc - Koenig nói - Vì vậy, Tập được mô tả như
là một người hiểu được nỗi thống khổ của người nghèo.
Ứng cử viên lý tưởng
Mặc dù bị những người Cộng sản đày đi lao động ở nông thôn,
Tập vẫn phấn đấu gia nhập đảng. "Anh ta hạ quyết tâm sẽ đỏ hơn màu đỏ"
- một nhà ngoại giao Hoa Kỳ đã viết như thế trong một thông điệp bí mật vào năm
2010 mà WikiLeaks đã tiết lộ. Năm 1975, Tập được phép trở lại Bắc Kinh, học
đại học, môn hóa. Sau đó, ông ghi danh học trường luật và khoá học chủ nghĩa
Mác-Lênin. Chằng bao lâu sau thân phụ của Tập được phục hồi và có thể lo liệu
cho tương lai của con trai mình. Trong khi đó Tập chăm chú leo dần lên các bậc
thang danh vọng. Không thực sự nổi bật, nhưng không làm gì sai lầm. Tuy nhiên,
vào cuối những năm 80, đã đến với Tập một cơ hội khó tin. Ông gặp Bành Lệ Viên,
ngôi sao ca nhạc lớn nhất của Trung Quốc. Tập bị tiếng sét ái tình, yêu cô ca
sĩ ngay từ cái nhìn đầu tiên và - như ông kể sau này - sau 40 phút trò chuyện
ông biết cô ca sĩ sẽ là vợ mình. Sự tác hợp giữa một người nổi tiếng với một
chính trị gia chưa được biết rộng rãi vào năm 1987 là một sự kiện giật gân lớn.
Tập tiến thân theo đà đi lên. Khi người đứng đầu của Đảng ở
Thượng Hải biển thủ 400 triệu USD từ quỹ hưu trí, ông được cử tới đó để làm dịu
cơn thịnh nộ của dân chúng. Ngay sau đó, ông trở thành Phó chủ tịch nước và được
giao một nhiệm vụ quan trọng: đảm bảo chăm lo những khấu chuẩn bị cuối cùng cho
Thế vận hội Olympic tại Bắc Kinh vào năm 2008. Đối với tất cả đã trở nên rõ
ràng rằng, ông được chuẩn bị để trở thành người lãnh đạo tiếp theo của Trung
Nam Hải.
Tập có vẻ là ứng viên lý tưởng - chưa bao giờ gây ra vụ bê bối
nào, không làm tổn hại bất cứ ai. Không giống như nhiều đồng nghiệp nếu không
có điểm yếu với rượu thì cũng tình ái. Ông được biết đến như một người ham mê
làm việc và có tham vọng. Ông cũng ít cứng nhắc hơn so với các nhà lãnh đạo ra
đi của Trung Quốc và cởi mở hơn với thế giới. Ông thích ngao du, có chị gái ở
Canada, và con gái đang theo học tại Đại học Harvard tại Mỹ dưới một tên giả.
Tài sản của người chị
Quả bom phát nổ cách đây bốn tháng. Tài sản doanh nghiệp của
gia đình Tập Cận Bình trị giá 376 triệu đô la - theo Bloomberg. Đó là một công
ty bất động sản tham gia khai thác mỏ, khoáng sản và có các công ty thuộc ngành
công nghiệp viễn thông. Hầu hết các tài sản thuộc về chị gái của nhà lãnh đạo
tương lai của Trung Quốc và chồng.
Tuy nhiên, các nhà báo đã không tìm thấy bất cứ điều gì liên
can tới Tập hoặc vợ của ông. Ngoài ra cũng không có bằng chứng rằng, ông đã lợi
dụng vị trí của mình để giúp doanh nghiệp gia đình. Mặc dù vậy, điện Kremlin
Trung Quốc hoảng loạn. Trang web của Bloomberg bị chặn trên toàn quốc. Người
Trung Quốc không nên biết gia đình của nhà lãnh đạo tương lai có rất nhiều tiền.
Tại sao lại có phản ứng lo lắng này? Tập Cận Bình sẽ trở thành nhà lãnh đạo mới
mà một trong những lý do là một người trong sạch có tiếng - không nhận hối lộ
và không có tư tưởng gia đình trị, những điều ở Trung Quốc là bệnh dịch hạch.
Năm nay mức độ bê bối tham nhũng với mức khôn lường. Trong
tháng Tám, vợ của một trong những ông chủ lớn nhất, Bạc Hy Lai, đã bị kết án tử
hình vì giết chết tình nhân, người đã giúp bà ta trong những chuyện làm ăn đáng
ngờ. Bản thân Bạc Hy Lai đã bị trục xuất khỏi đảng vì tham nhũng. Vào mùa hè, một
con cá mập khác của đảng, Ling Jihua, đã tìm cách che đậy con trai trong một
tai nạn xe Ferrari. Con ông ta lái xe trong tư thế trần truồng, còn trong xe là
hai người phụ nữ mặc đồ hở hang. Cuộc chiến chống tham nhũng nằm ở vị trí thứ
nhì, sau bất bình đẳng xã hội, là ưu tiên của Tập. Nạn ăn cắp trên đỉnh cao quyền
lực làm tổn thương hơn bao giờ hết những người làm việc nặng nhọc trong tầng lớp
trung lưu của Trung Quốc, ước tính ở mức gần 250 triệu. - Tầng lớp trung lưu,
cho dù chỉ để bảo vệ lợi ích kinh tế của họ, sẽ đòi hỏi các quyền chính trị.
Không có thể tránh được xung đột giữa họ với chính phủ - Giáo sư Xie Yue
cho biết.
Tình hình lo ngại hơn cho đảng là người Trung Quốc ngày càng
ham muốn sử dụng Internet, nơi không thể hoàn toàn kiểm duyệt. Vào tháng Chín,
Tập Cận Bình đột nhiên biến mất không lời nào, trên mạng nổ ra những tin đồn về
một cơn đau tim, và thậm chí một cuộc đảo chính. Tuy nhiên, sau hai tuần, ông
xuất hiện nguyên vẹn và khoẻ mạnh trước công chúng, nhưng không giải thích những
gì ông đã làm gì trong thời gian đó. Internet đã trở thành vũ khí của kẻ yếu.
Nhân dân ngày mỗi biết nhiều hơn và mạnh bạo hơn thách thức vị trí chính thức của
đảng - Yanzhong Huang, chuyên gia của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Mỹ (CFR), cho
biết.
Đặng Tiểu Bình, trong những năm 80, mở cửa Trung Quốc ra thế
giới, đã nói với những dân chúng rằng: "Hãy làm giàu, nhưng đừng dính vào
chính trị". Dễ dàng để nhận thấy rằng hệ thống này sẽ ngự trị cho tới lúc
nền kinh tế còn chuyển động về phía trước. Trong thứ Năm tuần trước, dữ liệu
công bố cho thấy kinh tế đang bị hãm lại. Thay vì 10% tăng trưởng mà người
Trung Quốc đã quen, năm nay ở mức 7,4%. Điều này có thể có nghĩa là vấn đề lớn
cho đảng. Bởi vì một trong những giá trị được tôn trọng ở Trung Quốc là sự hài
hòa. Theo nguyên tắc của Đạo giáo, người cai trị khôn ngoan tránh hành động
không cần thiết, tranh chấp, đưa ra các tiêu chuẩn không cần thiết. Quản lý giống
như chiên một con cá nhỏ - nếu bạn lật quá thường xuyên, sẽ làm hỏng nó. Một
nhà lãnh đạo khôn ngoan là biết làm rỗng tâm trí dân và lấp đầy dạ dày họ. Hai
nhiệm vụ này của Tập Cận Bình sẽ rất khó khăn.
Ngày 25/10/2012
----------------------------------------------------
* Bài được dịch từ tiếng Ba Lan, của JoannaKowalska-Iszkowska,
cộng tác với Robert Tomaszewski, đăng trên tuần báo quốc tế newsweek, ấn bản
Ba Lan ngày 25/10/2012, tại link: http://swiat.newsweek.pl/xi-jinping--wladca-miliarda-chinczykow,97416,1,1.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét