RFA - Blog LeDienDuc
5-6-2012
 |
| Ảnh Khánh Ly chụp năm 2010 Foto: Ngọc Lan (báo Người Việt) |
"Nhiều người quan tâm đến danh tiếng, nhưng ít người chú trọng tới lương tâm"
Lucius Seneca
Trước hết khoan vội vã nghĩ về
nghĩa bóng với ý xấu nào đó trong tựa đề bài viết của tôi. Những từ ngữ trong tựa
đề có vẻ giật gân nhưng tôi chỉ muốn nói tới ngữ nghĩa đen đích thực của nó.
Tình...
Lên đường về Việt Nam (VN), trong
hành trang của mình, Khánh Ly mang nặng chữ tình theo nghĩa rộng. Tình yêu quê
hương; tình cảm với một quá khứ sống động thời tuổi trẻ ở miền Nam; tình yêu âm
nhạc, nghệ thuật; tình cảm dành cho quần chúng hâm mộ trong nước; tình bằng hữu,
đồng nghiệp; và những băn khoăn trước thái độ không mấy hài lòng của một bộ phận
trong cộng đồng người Việt tị nạn cộng sản (CS), mà Kánh Ly là một thành viên
không thể tách rời.
Tôi cũng giữ quan điểm đúng mức,
trung dung trong việc các ca sĩ từ nước ngoài về VN biểu diễn hay từ trong nước
qua Mỹ, như là chuyện bình thường. Tôi đã chứng kiến người Việt ở Mỹ vui vẻ
chào đón các ca sĩ từ miền Bắc qua như Hồng Nhung, Mỹ Linh, Thanh Lam, Thu Hà,
Thu Phương, v.v... Một số người cưới vợ, lấy chồng, sống hoà hợp và bình đẳng
trong cộng đồng. Những trường hợp bị chống đối dường như rất ít và thường có lý
do chính đáng, như Đàm Vĩnh Hưng, hay Hồng Vân. Chỉ khi thật sự đặt mình vào
hoàn cảnh của những người căm ghét chế độ CS vì chế độ này đã gây ra bao nhiêu
tai ương, tội ác cho họ và thân nhân, hiện vẫn đang tiếp tục chà đạp công lý và
quyền tự do ở trong nước, thì mới có thể thông cảm và chia sẻ cho sự chống đối
này.
Khánh Ly không phải là người đầu
tiên trong giới ca nhạc hải ngoại về VN và chắc chắn không phải là nguời cuối
cùng. Trước Khánh Ly đã có Elvis Phương, Hương Lan, Chế Linh, Tuấn Ngọc, v.v...
cũng là những ca sĩ đã được nhìn nhận ở đỉnh cao trong làng ca nhạc VN ở nước
ngoài.
Khánh Ly thường nói "VN luôn
nằm trong trái tim", chân thật và giản dị như với bao người VN khác sống
xa đất nước. Trong thâm tâm, tôi mong muốn Khánh Ly bình yên, thanh thản về nước,
thực hiện nguyện vọng chờ đợi từ rất lâu của mình và mang tiếng hát về VN cho
những người hâm mộ.
Khi nói đến dòng tân nhạc miền
Nam trước năm 1975 và của người Việt hải ngoại sau năm 1975, ca sĩ Khanh Lý phải
là một trong những người nằm ở vị trí hàng đầu, có thể xem là ca sĩ số một,
thể hiện xuất sắc nhất, có hồn nhất các nhạc phẩm của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.
Khánh Ly không chỉ nổi tiếng với
người miền Nam trước và sau năm 1975, mà tên tuổi và giọng ca của Khánh Ly đã
vượt không gian, thời gian đến với hàng triệu người miền Bắc yêu thích các ca
khúc trữ tình, những "bài hát da vàng" của dòng nhạc Trịnh.
Bỏ qua mọi định kiến, yêu, ghét,
khó ai phủ nhận được Trịnh Công Sơn là khuôn mặt tài năng nổi bật trong di sản
âm nhạc hiện đại của Việt Nam. Nếu toàn bộ tác phẩm của ông là đứa con nghệ thuật,
thì Khánh Ly, có thể nói, do duyên phận và định mệnh, là một nửa cơ thể của đứa
con tinh thần và nghệ thuật đó.
Hạnh phúc nhất của nguời nghệ sĩ
chính là lòng mến mộ và quý trọng của đông đảo công chúng. Tôi không nhìn qua
lăng kính chính trị hẹp hòi để đồng nghĩa chuyến lưu diễn của Khánh Ly tại VN với
cách suy diễn dễ dãi, thiếu thiện chí như là sự phục vụ, hát cho chế độ CS
nghe. Trong hoàn cảnh nào người nghệ sĩ cũng hạnh phúc khi thấy tiếng hát của
mình có ý nghĩa cho cuộc sống, tài năng nghệ thuật có cơ hội thể hiện, cống hiến
cho những người ái mộ, dù chỉ là một số nào đó trong những hoàn cảnh nghiệt
ngã.
Công chúng hôm nay đến với Khánh
Ly dường như chắc chắn không phải đến với giọng ca của một nữ ca sĩ đã ở tuổi
67. Họ đến với Khánh Ly trong con người bằng da bằng thịt, trong hình ảnh của
huyền thoại "Nữ hoàng chân đất", "Nữ hoàng sân cỏ" với chất
giọng trời cho "không giống ai", "giọng ca thật như nói",
truyền cảm đặc sắc tâm tư của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn qua những nhạc phẩm của
ông.
Tôi tin rằng, từ Sài Gòn, Đà Nẵng,
tới Hà Nội, bằng những lời ngợi khen công khai của số ít, hoặc bằng suy nghĩ của
số đông thầm lặng, nhưng với tất cả công chúng, Khánh Ly là đứa con của miền
Nam, là biểu tượng của một nền văn hoá và âm nhạc tự do của Việt Nam Cộng Hoà,
mà nếu không có nó, sẽ đồng nghĩa với không có nghệ sĩ Khánh Ly nổi tiếng hôm
nay. Nó cũng tương tự như hình ảnh của Phó thủ tướng Đức Philipp Rösler. Nếu
không được trưởng thành và hưởng một nền giáo dục tốt đẹp của nước Đức dân chủ
tự do, trong chế độ CSVN một cậu bé mồ côi sẽ khó vượt qua được thân phận của
"con sãi ở chùa lại quét lá đa".
Một hình ảnh đẹp và tự hào như thế
của Việt Nam Cộng Hoà, trước công chúng, ngay trong lòng chế độ CS, giữa Hà Nội
và Sài Gòn, há chằng phải là tuyệt vời sao!
Nếu không về lúc này, khi còn có
thể hát, nguyện vọng của Khánh Ly trở lại hát trên quê nhà sẽ thui chột tỷ lệ
nghịch với sự tăng lên của tuổi tác, là điều đáng tiếc cho cuộc đời của một nghệ
sĩ tài hoa. Ca sĩ Thanh Tuyền cũng đã nói: “Khánh Ly đã 67 tuổi rồi. Cũng mong
được về nước để hát trên mảnh đất quê hương mình. Chị ấy muốn về trước khi quá
muộn”- (Giaoducnet.vn).
Tiền...
Có người vội vã nhận định về chuyến
lưu diễn của Khánh Ly tại Việt Nam: "Money first!".
Tôi được biết, tour diễn của
Khánh Ly sẽ được công ty Đồng Dao trả tiền cát-xê rất cao. Ngoài bao ăn ở đi lại,
mỗi show của Khánh Ly được trả 20 ngàn đôla. Cho cả tour diễn tại Hà Nội, Đà Nẵng,
Sài Gòn, Khánh Ly sẽ thu được từ 100 ngàn tới 200 ngàn đôla, phụ thuộc vào số
lượng show lớn nhỏ có thể thực hiện. Với mặt bằng cát-xê chung hiện nay, Khánh
Ly nằm mơ không có được một số tiền lớn như thế ở Mỹ trên sàn diễn. Nó không chỉ
hấp dẫn mạnh mẽ với Khánh Ly, một người không phải thuộc giới giàu có, mà với tất
cả.
Khi đồng ý chi một số tiền lớn
như trên, công ty Đồng Dao, nhà tổ chức, hẳn đã phải tính toán rất kỹ thành quả
từ show diễn của Khánh Ly, ý thức rất rõ ca sĩ Khánh Ly sẽ cuốn hút số lượng
người xem như thế nào. Số tiền lớn này có sức mạnh cám dỗ là đương nhiên. Có ai
không thích tiền? Nhưng Khánh Ly hoàn toàn xứng đáng nhận nó, vì nó là thành quả
lao động nghệ thuật mà Khánh Ly đã phải làm việc miệt mài và tích luỹ trong suốt
50 năm qua.
Cho nên, nếu nói "Money
first!". Câu trả lời là: "Thì đã sao, why not!". Đồng tiền kiếm
được bằng lao động lương thiện và minh bạch, thì có gì phải lăn tăn!
Nghịch lý...
Nhưng tất cả xem ra không đơn giản
trong hỗn mang của các nghịch lý.
Trước hết phải nhìn nhận Khánh Ly
là "persona non grata" của chế độ CSVN.
Khánh Ly đã hai lần bỏ chạy khỏi
chế độ CS, lần đầu lúc còn bé theo gia đình vào Nam năm 1954, khi CSVN cai trị ở
miền Bắc, và lần thứ hai di tản qua Mỹ, năm 1975, sau khi Sài Gòn bị thất
thủ và CSVN cai trị trên cả nước.
Tâm trạng của Khánh Ly trong hai
lần chạy trốn chế độ CS có thể mô tả qua nhạc phẩm "Xin đời một nụ cười"
của nhạc sĩ Nam Lộc:
"Tôi bước đi
Vì không muốn làm kẻ tội đồ,
Vì tôi muốn lại kiếp con người
Muốn cuộc đời có những nụ cười
Tự Do ơi, Tự Do, em đổi bằng thân
xác
Vì hai chữ Tự Do ta mang đời lưu
vong"...
Trong thời gian sống ở Mỹ, Khánh
Ly đã tham gia rất nhiều chương trình văn nghệ chống cộng của hội đoàn người Việt.
Với những nhạc phẩm "Đêm Việt Nam" của Hà Thúc Sinh, "Ai trở về
xứ Việt" của Phan Văn Hưng, "Đêm Chôn Dầu Vượt Biển"của Châu
Đình An, "Hát trên những xác người" của Trịnh công Sơn,
v.v... Khánh Ly không làm nhà cầm quyền căm ghét mới là lạ.
Khánh Ly cũng đã từng tuyên bố
"Tôi chỉ về khi không còn chế độ cộng sản nữa mà thôi”, theo tờ
"Giaoducnet.vn" ngày 7/8/2012 trong bài "Sự tráo trở của Khánh
Ly".
Lời tuyên bố của Khánh Ly rồi
cũng nhạt nhoà theo những đổi thay và các biến động của thời gian. Khánh Ly đã
về VN hai lần trong năm 1996 và 2000, về chơi thăm thú, chứ không phải về biểu
diễn. Nhưng Khánh Ly duờng như bị "cấm cung" tại Đệ Nhất Khách Sạn, quận
Tân Bình, gần sân bay Tân Sơn Nhất, đi lại bị an ninh theo dõi, kiểm soát ngặt
nghèo.
Cuối năm 1994, nhân chuyến lưu diễn
Âu châu của các ca sĩ hải ngoại, trong đó Khánh Ly là nhân vật trung tâm, những
bạn hữu tổ chức ở Đức đã phối hợp với chúng tôi ở Ba Lan, lần đầu tiên mời đoàn
qua Ba Lan. Đại sứ quán CSVN tại Ba Lan lúc ấy đã ra chỉ thị cấm nghiên cứu
sinh, đảng viên đi xem. Chúng tôi thuê Cung Văn hoá làm nơi biểu diễn, nằm ở
trung tâm thủ đô Warsaw, thời cộng sản là nơi tổ chức các đại hội đảng hoặc hội
nghị nhà nước. Cung Văn hoá chứa được khoảng ba nghìn chỗ ngồi hôm ấy kín hết.
Bất chấp lệnh cấm của toà đại sứ quán CSVN, tôi nhìn thấy một số nghiên cứu
sinh quen biết ngồi trong đám đông. Còn cộng đồng người Việt tại Ba Lan đã dành
cho các ca sĩ hải ngoại sự chào đón nồng ấm lạ thường. Khánh Ly nói chưa bao giờ
được hát trên một sân khấu sang trọng như thế. Khánh Ly bị khán thính giả cuồng
nhiệt "hành hạ" hát theo yêu cầu liên tiếp và tặng không biết cơ man
nào là hoa, đến mức ba quầy bán hoa tại chỗ hết sạch, chúng tôi đã phải chạy ra
ngoài tìm nguồn cung cấp thêm.
Sự kiện này cho thấy nhà cầm quyền
CSVN không ưa thích Khánh Ly không chỉ trong nước mà còn vượt ra cả ngoài biên
giới VN. Nhưng bên cạnh đó cho thấy dân miền Bắc cũng rất ái mộ ca sĩ này, bỏ
qua mọi khác biệt về môi trường sống và nhãn quan chính trị.
Sự chuẩn bị cho cuộc hành trình về
VN lần này chẳng mấy dễ dàng. Nguyện vọng của Khánh Ly về VN biểu diễn được nói
đến gần hai năm nay. Lẽ ra nếu "cơm lành canh ngọt", Khánh Ly đã có
thể về cùng chuyến với ca sĩ Chế Linh hồi cuối năm 2011, nhưng Khánh Ly chưa được
nhà cầm quyền chấp thuận.
Trong số những người có công vận
động nhà cầm quyền cấp giấy phép biểu diễn tại VN cho Khánh Ly, trước hết phải
kể đến Nguyễn Công Khế, cựu Tổng biên tập báo Thanh Niên. Ở đây cũng nói thêm,
ông Khế là người được em gái của Trịnh Công Sơn, ca sĩ Trịnh Vĩnh Trinh, trao lại
bản quyền của các tác phẩm nổi tiếng của anh trai mình, trả ơn ông Khế đã cứu
chồng thoát án tử hình trong một vụ án. Trong chuyến lưu diễn của Khánh Ly,
Nguyễn Công Khế sẽ được công ty Đồng Dao trả một số tiền bản quyền không nhỏ. Tất
nhiên để lobby cho Khánh Ly, ông Khế không chỉ múa may bằng tay và nước miếng với
các quan chức CS có thẩm quyền. Thế là ơn nghĩa sòng phẳng, có đi có lại, trong
sự ràng buộc của cả cuộc chơi.
Với những nghịch lý nêu trên, từ
việc nhà cầm quyền CSVN đồng ý cho Khánh Ly về VN biểu diễn, xuất hiện nhiều giả
thiết, những ý kiến ủng hộ, chống đối cũng là hiển nhiên.
Giống như các trường hợp của Nguyễn
Cao Kỳ, Phạm Duy, những người đã làm cho rất nhiều người trong cộng đồng tị nạn
CS trên thế giới thất vọng, sự có mặt của nghệ sĩ Khánh Ly trên sân khấu tại Việt
Nam, mặc nhiên nằm trong mong muốn của nhà cầm quyền CSVN cho chính sách tuyên
truyền "đoàn kết dân tộc", "cởi mở" và nghị quyết 36 lừa mị
và dối trá.
Khánh Ly về nước đúng vào thời điểm
nhà cầm quyền CSVN đang sử dụng bàn tay sắt bóp nghẹt dã man nhất quyền tự do
tư tưởng và bày tỏ chính kiến ôn hoà, bằng bản án 39 năm tù và quản chế cho ba
bloggers Điều Cày, Tạ Phong Tần, Anh Ba Sài Gòn, trong ngày 24/9 vừa qua. Một đồng
nghiệp miền Nam của Khánh Ly, nhạc sĩ Việt Khang, đang ngồi tù chỉ vì viết những
khúc ca yêu nước, chống bành trướng xâm lược Trung Quốc và lên án sự đàn áp tàn
nhẫn, côn đồ của công an CSVN đối với những người tham gia biểu tình yêu nước.
Hơn 150 ngàn chữ ký của cộng đồng người Việt gửi Tổng thống Barack Obama kêu gọi
can thiệp trả tự do cho Việt Khang và các nhà tranh đấu dân chủ khác đang bị
giam cầm, cũng như lời kêu gọi của chính ông và nhiều chính phủ các nước, của
các tổ chức bảo vệ tự do báo chí, nhân quyền, đã chẳng mảy may động lòng trắc ẩn
của những tên đao phủ CS Ba Đình.
Lời kết
Trong ngổn ngang của tình, tiền
và những nghịch lý, về VN biểu diễn, ca sĩ Khánh Ly phải đối diện với bộ máy kiểm
duyệt của chế độ, bên cạnh những mưu đồ, cạm bẫy khó lường khác, chắc chắn
không bao giờ Khánh Ly có thể sống và thể hiện như một nghệ sĩ của tự do - nguồn
cảm hứng quan trọng nhất của người nghệ sĩ. Tôi chia sẻ tâm tình của Khánh Ly rằng,
"nhập gia tuỳ tục", vì chẳng thể nào khác, nhưng muốn hay không, mặc
nhiên đây là sự thoả hiệp trên thế yếu, chấp nhận tinh thần tự do, khai phóng của
nguời nghệ sĩ bị cầm tù!
Dù thế nào đi nữa, kể cả trên thế
yếu, tôi mong rằng, Khánh Ly sẽ cố gắng giữ toàn vẹn hình ảnh của mình, hình ảnh
cao đẹp của một biểu tượng văn hoá, nghệ thuật tự do của miền Nam, của Việt Nam
Cộng Hoà, một quốc gia tuy không còn trên thực tế, nhưng đã tạo nên đứa con âm
nhạc Khánh Ly. Rất nhiều người lính đã hy sinh xương máu cho sự tự do ấy, trong
đó có người yêu của Khánh Ly. Nếu khác đi, môt bên sẽ là sự hả hê của những kẻ
đã thành công lợi dụng hình ảnh Khánh Ly cho mục đich tuyên truyền bịp bợm,
một bên khác là hàng triệu con tim trong cộng đồng người Việt tị nạn CS trên thế
giới, đau buồn vì vết thương sau 37 năm chưa lành bị khoét sâu thêm.
Là người của công chúng, Khánh Ly
giờ đây không thể thay đổi quá khứ và rũ bỏ nó, càng không thể cho phép bản
thân chỉ sống cho riêng mình!
Lucius Seneca, nhà hiền triết La
Mã, nghệ sĩ hài đương thời, một tên tuổi lớn của văn học La Mã, đã nói: "Nhiều
người quan tâm đến danh tiếng, nhưng ít người chú trọng tới lương tâm".
Hy vọng rằng Khánh Ly sẽ đứng vào
số nhiều vế trước và cả số ít vế sau của câu danh ngôn.
Xin cho tôi được bỏ vào hành
trang của Khánh Ly lời ca của nhạc phẩm "Ai trở về xứ Việt":
"Ai trở về xứ Việt
Ta gửi về theo một ít tự do
Tự do, tự do và nhiều lắm, nhiều
nhớ thương tha thiết
Đến cửa ngục tù chia bớt chút buồn
lo"...
Được biết Khánh Ly là tay chơi
phé có hạng ở California. Ván bài về VN kỳ này khó khăn và phức tạp hơn hai kỳ
trước nhiều. Tôi hy vọng và tin rằng Khánh Ly không để hở bài và sẽ thắng.
Đừng ngộ nhận về bản chất độc ác,
dối trá và cách cư xử tráo trở, bạc như vôi của chế độ CS và cũng đừng ảo tưởng
về bất kỳ sự thay đổi bản chất nào của nó! Đừng để phạm sai lầm để rồi hối tiếc
khi đã ở vào mùa Thu của cuộc đời, ca sĩ Khánh Ly ạ!
© 2012 Lê Diễn Đức - RFA Blog
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét