ĐI TÌM NHÂN VẬT DẠ LAN

Huy Phương (Người Việt)

Hoàng Xuân Lan (Dạ Lan 1) và
Hồng Phương Lan (Dạ Lan 2)

Hiện nay, ở quận Cam có một ca sĩ tên Dạ Lan cũng như ở đài Little Saigon Radio có một xướng ngôn viên tên Nhã Lan, nhiều người đã hỏi tôi có phải đó là cô Dạ Lan ngày xưa trong đài Quân Ðội VNCH hay không. Gần nửa thế kỷ trôi qua, sao mọi người cứ nghĩ như chuyện mới ngày hôm qua. Nên trả Dạ Lan về cho sự thật đúng nghĩa của nó: một vở kịch đã buông màn hay một huyền thoại đã xa xôi.

Có một chương trình phát thanh mang tên Dạ Lan

Dạ Lan là tên một chương trình phát thanh của đài phát thanh Quân Ðội VNCH khởi đầu từ năm 1964 và kéo dài cho đến ngày Saigon thất thủ. Theo danh từ chuyên môn đây là một chương trình binh vận, nghĩa là nhằm tác động tinh thần chiến đấu của binh sĩ. Chương trình phát thanh này được phát mỗi đêm trên làn sóng dành riêng cho quân đội trong hệ thống phát thanh quốc gia, qua đài tiếp vận Quán Tre, có công suất rất mạnh có thể nghe đến Bến Hải, nghĩa là khắp 4 Vùng Chiến Thuật.

Năm 1964, Ðại Tá Trần Ngọc Huyến, được bổ nhiệm vào chức vụ Giám Ðốc Nha Chiến Tranh Tâm Lý, Bộ Quốc Phòng và chính ông người khai sinh ra chương trình phát thanh “Dạ Lan” của đài Phát Thanh Quân Ðội, vì sau biến cố 1963, cần ổn định lại tinh thần của các binh sĩ ngoài mặt trận. Chương trình Dạ Lan, phỏng theo một chương trình địch vận của Ðài Loan hướng về Trung Quốc lục địa vào thập niên 50, nếu tôi nhớ không lầm, theo lời Ðại Tá Huyến, mang tên “Hoa Hồng Ðen.” Ðại Tá Trần Ngọc Huyến lấy tên Dạ Lan đặt tên cho chương trình như một loài hoa nở về đêm, dùng một giọng nói thiếu nữ đêm đêm chuyện trò qua làn sóng điện với các chiến sĩ ngoài tiền đồn mà có thể không cần đến nhan sắc.

Dạ Lan 1

Ðược như vậy cần phải chọn một giọng nói thật ngọt ngào, quyến rũ. Một ứng viên duy nhất được ban tham mưu chương trình chọn lựa từ trong nội bộ ngành truyền thanh là cô Hoàng Xuân Lan, nguyên xướng ngôn viên đài phát thanh Ðồng Hà. Cô Xuân Lan người Trung nhưng nói giọng Bắc khá chuẩn. Một ban biên tập được thành lập để lo bài vở cho chương trình mỗi đêm gồm có lá thư Dạ Lan, câu chuyện thời sự, tin tức, điểm báo và phần nhạc yêu cầu cho “tiền tuyến.”

Mỗi đêm từ 7 giờ đến 9 giờ tối, trên làn sóng đài phát thanh Quân Ðội, “em gái hậu phương Dạ Lan” với giọng nói dịu dàng, ngọt ngào “như mật rót vào tai” đã bay xa đến với anh em chiến sĩ ở những vùng đất xa xôi, tiền đồn heo hút. Chương trình thành công vượt bực và thư từ anh em chiến sĩ, nhất là từ các vùng đất xa xôi, tiền đồn heo hút gửi về cho Dạ Lan tới tấp, đến nỗi đài Quân Ðội phải mướn bốn nữ nhân viên dân chính, công việc mỗi ngày chỉ để ngồi viết thư trả lời cho các anh chiến sĩ. Bốn cô đặc trách 4 Vùng Chiến Thuật, và lẽ cố nhiên dưới mỗi lá thư đều ký tên Dạ Lan. Quý bạn thử đặt trường hợp của một người lính xa nhà, ở một nơi tiền đồn heo hút, xa ánh đèn thành phố, không sách báo, mỗi đêm chỉ có một cái radio chạy pin để nghe em gái Dạ Lan tỉ tê, tâm sự lại được một lá thư hồi âm của em gái Dạ Lan từ KBC 3168, hạnh phúc biết bao.

Nếu như anh chàng bộ đội Trung Cộng mỗi đêm thường nghe lén cô nàng Hoa Hồng Ðen từ Ðài Loan, có hâm mộ bao nhiêu cũng không thể bơi qua eo biển Ðài Loan để gặp nàng, nhưng các quân nhân ái mộ Dạ Lan ở đài Quân Ðội mỗi lần đi phép về Saigon đều tìm cách ghé thăm cô Dạ Lan trong mộng. Tuy vậy chủ trương của người làm chương trình này, Dạ Lan chỉ là một giọng nói mà không là người thật, nên không anh chiến sĩ nào có cơ hội được gặp mặt cô Dạ Lan.

Ít lâu sau để đáp ứng “nhu cầu chiến sĩ” cô Hoàng Xuân Lan được cho phép đi chụp ảnh in thành carte-postale, để gửi tặng anh em chiến sĩ. Ðó là bức ảnh được in trên bìa báo Xuân Chiến Sĩ Cộng Hòa năm 1965, do nhà nhiếp ảnh nổi tiếng Nguyễn Kỳ ở Saigon vào thập niên 60, chụp. Bức ảnh đã được làm mờ các chi tiết, sở trường trong các bức chân dung của Nguyễn Kỳ. Sai lầm của Ðài Phát Thanh Quân Ðội là đã tặng ảnh chân dung Xuân Lan cho các quân nhân thính giả vì hình ảnh trong tưởng tượng bao giờ cũng đẹp hơn sự thật ngoài đời.

Dạ Lan  2:

Năm 1966, tôi không nhớ là khoảng tháng nào, trong khi chương trình Dạ Lan đang thành công như vậy, thì người xướng ngôn viên, cô Hoàng Xuân Lan, bỏ đài lên Ðà Lạt, gây bối rối không ít cho quản đốc đài là Thiếu Tá Nguyễn Văn Thúy (vừa qua đời tại Nam Cali) và Q. Cục Trưởng Cục Tâm Lý Chiến là Trung Tá Cao Ðăng Tường (lúc bấy giờ Nha CTTL đã đổi thành Cục Tâm lý Chiến và Ðại Tá Trần Ngọc Huyến đã rời nhiệm sở này). Thay vì ngưng phát chương trình Dạ Lan thì đài Quân Ðội dùng cô Hồng Phương Lan (cũng là Lan), một xướng ngôn viên có sẵn của đài vào thay thế. Cô này có hiệu là Mỹ Linh, thường phụ trách mục nhạc ngoại quốc yêu cầu của đài, có giọng Bắc khả ái như cô Hoàng Xuân Lan tức là Dạ Lan 1. Ngoài nhân viên của đài, không ai phân biệt được sự khác biệt giữa hai giọng nói Dạ Lan, đêm đêm giọng nói nghe như vẫn còn đó, nhưng người nói đã thay đổi.

Chương trình Dạ Lan của đài Quân Ðội dần dà trở thành một chương trình mang tên Dạ Lan, bình thường như những chương trình phát thanh khác và sự hâm mộ em gái Dạ Lan cũng dần dần phai nhạt. Thư từ không còn tới tấp gửi về như những năm đầu. Rồi biến cố tháng 4, 1975 xẩy ra, người và việc trôi dần vào quên lãng.

Ði tìm nhân vật Dạ Lan

Khoảng năm 2005, ký giả Nguyễn Khắp Nơi của tuần báo Việt Luận ở Sydney, Úc có lòng nhớ đến chương trình phát thanh Dạ Lan năm xưa, đã viết một bài báo nhắc đến chương trình Dạ Lan và cho rằng cô Dạ Lan “phải được ngưỡng mộ và vinh danh trước quần chúng,” và đòi hỏi rằng “cô cũng nên xuất hiện để cho chúng ta ngưỡng mộ như một chiến sĩ” nhưng có lẽ chính ông cũng không biết có đến hai người đóng vai Dạ Lan.

Qua sự thăm hỏi của nhiều người, cuối cùng người ta được biết, cô Hoàng Xuân Lan (DL.1) hiện đang sống ở Saigon và cô Hồng Phương Lan (DL.2) đang định cư tại S. Carolina, và cho đến giờ này, trong thư từ và cả email giao thiệp cả hai cô đều ký tên mình là Dạ Lan.

Chúng ta nên phân biệt nhân vật của một vở kịch và người đảm nhiệm vai kịch. Thanh Nga không phải là cô Lựu hay Thái Hậu Dương Vân Nga. Dạ Lan là một chương trình phát thanh binh vận của đài Phát thanh Quân đội, cô Hoàng Xuân Lan và cô Hồng Mỹ Linh đã tiếp tục thay nhau để đảm nhận vai trò này trong một giai đoạn cần thiết nào đó, cho nên không thể nói cô này là Dạ Lan hay cô kia là Dạ Lan.

Sai lầm của công chúa Mỵ Nương là muốn gặp mặt cho bằng được con người mang tên Trương Chi có tiếng sáo bay bổng tuyệt vời đêm đêm, và sai lầm của đài phát thanh Quân Ðội là đã cho phát tán hình ảnh thật của cô Hoàng Xuân Lan.

Ðến nay, chúng tôi thấy không cần thiết phải đòi hỏi sự xuất hiện của hai cô thủ vai Dạ Lan, dù với mục đích hay hảo ý nào đi nữa. Vả lại, thời gian đã gần 40 năm trôi qua, nên giữ lại những hình ảnh đẹp đẽ của “những ngày xưa thân ái”, với giọng nói dịu dàng, êm ái đêm đêm như ru hồn đã làm ấm lòng biết bao nhiêu chiến sĩ, thế là đủ. Người giữ vai xin đừng ai nhận mình là Dạ Lan và người ái mộ đi tìm không nên truy bức tận cội nguồn của những nhân vật, đã được gọi là... huyền thoại.

http://www.nguoi-viet.com/absolutenm2/templates/viewarticlesNVO.aspx?articleid=147398&zoneid=3